Kültür Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı’nın birleşmesiyle 16.04.2003 tarih ve 4848 Sayılı Yasa ile kuruldu. Kurumun temel misyonu, Mersin il sınırları içinde yer alan doğal, kültürel ve tarihi varlıkları belirlenmesi, bu değerlerin korunması, geliştirilmesi, geleceğe aktarabilmektir. Bununla birlikte toplumsal bilincin oluşturulabilmesi amacıyla bilgiye erişimi kolaylaştırabilmesi için çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Ayrıca turizmin çeşitlendirilmesi, pazarlanması, teşvik edilmesi, denetlenmesi; dinamik kültür ve turizm politikaları aracılığıyla Mersin’in dünya ve Türkiye turizminden alacağı payın artırılması ve Mersin kültürünün Türkiye’ye ve dünyaya tanıtılması, kurumun amaçları arasındadır.

Mersin iline ait doğal, arkeolojik ve kentsel sit alanları sayısal verilere göre; il sınırları içinde 613 arkeolojik, üç tarihi, iki kentsel, 30 çakışan (arkeolojik-doğal), bir karma (arkeolojik – kentsel) sit alanı ile birlikte toplam 649 adet sit alanı belirlendi. Halen faaliyetlerini sürdürmekte olan Mersin, Gülnar ve Tarsus ilçesinde olmak üzere üç adet kültür merkezi kentin kültürel etkinliklerine ev sahipliği yapmaktadır. Mersin’de 24 kütüphane ile bir adet gezici kütüphane aracı bulunmaktadır.

Araştırma ve Eğitim Şubesi ise Mersin iline ait kültürel mirasın araştırılması, derlenmesi ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak amacıyla toplumsal bilinci oluşturma misyonu taşımaktadır. Ulusal ve uluslararası kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve sivil toplum örgütleriyle birlikte toplumsal yarar gözetilerek kültürel etkinliklerin düzenlenmesi, yazılı ve görsel bilgi kaynakları oluşturulması, kültür ve turizm alanlarında eğitimlerin gerçekleştirilmesi, Mersin turizminin çok yönlü gelişmesinde öncü projeler geliştirilmesi amacıyla kuruldu. Birimin gerçekleştirdiği çalışmalar arasında Mersin merkez ve ilçelerinde Halk Kültürü Alan Araştırmaları, Mersin Yemek Kitabı hazırlanması amacıyla alan araştırmaları, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü Yaygın Kültürel Eğitim projesi kapsamında 2019 yılında tezhip, çarpana dokuma, iğne oyası, ebru kursları düzenlenmesi ile kültürel projelerin desteklenmesi sayılabilmektedir.