Mengen Aşçılık ve Turizm Festivali’nin temel amacı; Türk mutfağının dünya mutfakları içerisindeki bilinirliğini arttırmak, yöreyi ve yemeklerini tanıtmak, aşçıları bir araya getirmek ve aralarındaki dayanışmayı artırmak, aşçılık mesleğinin önemine vurgu yapmak, gençlerin ilgisini aşçılık mesleğine çekmektir. Festival ilk kez 1981 yılında Mengen Kaymakamlığı tarafından yapıldı. Festivalin yoğun ilgi görmesi üzerine Mengen Aşçılar ve Turizm Derneği kurulmuş ve festival 1985 yılına kadar kaymakamlık ile derneğin işbirliği ile gerçekleştirildi. Daha sonra festival Mengen Belediyesi tarafından yapılmaya başlandı. 1981 yılından itibaren aralıksız yapılan festival çeşitli nedenlerden dolayı 1987, 1989, 1991, 1998 ve 2015 yıllarında olmak üzere beş kez gerçekleştirilemedi. Her yıl haziran ve/veya ağustos aylarında yapılan festival son yıllarda eylül ayında yapılmaya başlandı. Festival genellikle iki gün sürmektedir. Mengen Aşçılık ve Turizm Festivali’nde aşçılar yaptıkları yemeklerle ustalıklarını sergilemektedirler. Ziyaretçiler yemeklerin yapımı sırasında festival alanında gözlem yapılabilmekte ve yemekleri tadabilmektedirler. Festival süresince yöresel yemekler, dekoratif yemekler ve sunumlar (sebze-meyve dekorları, yağdan yapılmış heykeller, şeker hamurundan yapılmış pastalar, dekoratif ekmek çeşitleri, vb.) ile yemek yarışmaları da yapılmaktadır. Festival süresince yapılan etkinlere son yıllarda gıda maddelerinin ve mutfak eşyalarının tanıtıldığı mutfak fuarı ile mutfak müzesi dahil edildi. 2017 yılında 60 Vilayet, 60 Dernek, 60 Çeşit, 60 Bin Porsiyon yemek etkinliği düzenlendi. 2018 yılında ise etkinlik uluslararası nitelik kazandı ve on ülkeden gelen temsilciler 10 Ülke, 20 Çeşit, 10 Bin Porsiyon uluslararası yemek etkinliğine katıldılar. Festivalde ayrıca çeşitli rekor denemeleri yapılmakta olup, 2006 yılında festival etkinlikleri kapsamında dev yemek tenceresinde dünyanın en büyük Mengen Pilavı pişirilerek Guiness Rekorlar kitabına girmeye hak kazanıldı. Ayrıca 2016 yılında festivalde, 15,5 metre yüksekliğindeki dünyanın en büyük aşçı heykeli yapılarak Ustalara ve Mesleğe Saygı Anıtı açıldı. 2014 yılında yapılan 30. Uluslararası Mengen Aşçılık ve Turizm Festivali’nde, UNESCO logosu kullanılmaya başlanmış olup festivalin UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alınma süreci de devam etmektedir.