Marmara Oteli

Konaklama Tesisi Otel

(Ankara, 1968 – 1984)

Cumhuriyet’in başkenti ilan edilmesinden sonra Ankara’nın çağdaş bir kent haline getirilmesi için çalışmalara başlandı. Bir bozkır kasabası olan Ankara’da kamuda görev yapanlar ile diplomatların boş zamanlarını değerlendirebilecekleri, sosyalleşebilecekleri ortamlara, hizmetlere ihtiyaçları vardı. Bu amaçla bazı yeme-içme işletmeleri özel sektörce hizmete sokulurken, daha yüksek bütçeli işlerin devlet tarafından yapılması gündeme geldi. O yıllarda Ankara’nın şehir planlaması için açılan yarışmayı kazanan Alman şehir plancısı Hermann Jansen ve Gazi Orman Çiftliği Yerleşkesi’nin planlanması ve yapılaşması çalışmalarını yapan İsviçreli mimar Ernst Arnold Egli, yeni Ankara’nın çağdaş bir kentte dönüştürülmesi için görevlendirildiler. Ernest Arnold Egli, 1930’lı yıllar boyunca şimdiki adı Atatürk Orman Çiftliği olan Gazi Orman Çiftliği’nin planlanması, yapılaşması ve burada rekreasyon ünitelerinin yapılması konularında çalışmalar yaptı. Egli’nin Türkiye’nin ilk Hayvanat Bahçesi, AÖÇ Müze ve Sergi Salonu, çay bahçeleri, mesire yerleri ile Marmara Köşkü’nün planlarını yaptığı bu çalışmalarına 1936 yılından sonra Hermann Jansen de dahil oldu. Jansen 1936 yılında Gazi Orman Çiftliği’nde yüzme havuzları ile Marmara Köşkü’ne ek olarak, Bira Fabrikası’na yakın bir yerde Weekent Hotel kurulması hakkında bir tasarımı da söz konusu olduğu biliniyor. Ancak bu otelin kurulması çeşitli nedenlerle mümkün olamadı, yıllar sonra, 1953 yılında Jansen’in tasarımında yer alan yerde Marmara Oteli’nin inşa edilmesi ile ilgili çalışmalar başlatılabildi.

Dönemin başbakanı Adnan Menderes ABD’ye yaptığı bir gezide ağırlama yerlerinin genellikle şehir dışında olduğunu görerek, ülkeye gelen müşterilerin ağırlanması amacıyla AOÇ içerisinde bir otelin yapılması talimatını verdi. Marmara Oteli adı verilen bu otelin inşası AOÇ yönetimince tarafından Türkiye Emlak ve Kredi Bankası’nın verdiği destekle yapımına başlatıldı. Otelin mimari tasarımının Marmara Köşkü’ne benzemesi, otelin Jansen-Egli tasarımının bir devamı olarak da kabul edilebilmektedir. Marmara Oteli’nin ilk mimari planları İtalyan mimar Umberto’ya yaptırıldı. Daha sonra otelin mimari çalışması İzmirli mimar Emin Balin’e verildi. Balin, otelin mimarisini iki kez değiştirdi, yapıya yeni ekler koydu. 1959 yılında da ise mimar Selçuk Milar’a otelin mimari sorumluluğu verildi. Otelin yapımında maddi sorunlar yaşanması dolayısıyla gecikmeler yaşandı ve 1960 Askeri Darbesi döneminde otelin inşası para yokluğundan durduruldu. Otelin yapımına 1964 yılında tekrar başlandı. Bu dönemde, otelin tamamlanamayan kısımlarının yapımı Türkiye Vakıflar Bankası Genel Müdürlüğü tarafından Türkset firmasına verildi.

Yapımı Emek İnşaat ve İşletme A. Ş. tarafından tamamlanan Marmara Oteli, 31 Aralık 1968 tarihinde Emekli Sandığı’na bağlı Emek İnşaat ve İşletme A. Ş.’nin bir iştiraki olarak işletmeye açıldı. Otelin tamamlanan bölümünde 52 oda ve 85 yatağın yanı sıra beş adet çok amaçlı salon buluyordu. Otelin salonları 5000 yataklı bir tesisin toplantı ihtiyaçlarına yanıt verecek bir kapasitede inşa edildi. Otelin bodrum katında bir pavyon ve Amerikan bar, zemin katta bir büyük salon ve resepsiyon salonu, ara kattan itibaren odalar yer alıyordu.

1980’lerin ortasında turizm alanında başlayan Turizm Hamlesi ile birlikte Marmara Oteli’nin yatak kapasitesinin artırılması ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesi görüşünün ön plana çıkmasıyla, 1984 yılında otelin yap-işlet-devret modeliyle ihale edilmesi gündeme geldi ve uygulandı. Mülkiyeti Atatürk Orman Çiftliği İdaresi’ne ait olan Marmara Oteli’nin yatak sayısının artırılıp bazı ilaveler yapılarak daha verimli bir işletme haline getirilmesi için ihaleye çıkıldı. İhaleyi Kayalar İnşaat, Ticaret ve Sanayi A. Ş. kazandı. Yapılan sözleşmeye göre Kayalar İnşaat Marmara Oteli’nde tadilat ve onarımlar yapmayı, beş yıldızlı bir otel olarak 20 yıl işletmeyi ve kira süresi sonunda oteli AOÇ Müdürlüğü’ne devir ve teslim etmeyi üstlendi. İhaleyi kazanan firmanın 1993 yılında açtığı davada sözleşme özellikleri ve süresi değiştirilerek eski Marmara Oteli’nin yanına 14 katlı ve 540 yataklı yeni bir otelin yapımı talebi kabul edildi. AOÇ Müdürlüğü’nce 1994 yılında Kayalar İnşaat Şirketi’ne bir ihtarname çekilerek inşaatı tamamlaması için birbuçuk yıl süre tanındı ve aksi halde sözleşmenin fesh edileceği bildirildi. Ancak AOÇ Müdürlüğü, ihtarnamenin çekilmesinden sonra da inşaatta bir gelişme olmamasına rağmen akdin feshi ve tahliye davası açılması konusunda 2011 yılına kadar herhangi bir işlem yapmadı. 2011 yılında AOÇ Müdürlüğü’nce ihaleyi alan firmaya tahliye ve tazminat davaları açıldı, bilirkişiler tayin edildi. Mahkeme sözleşmenin feshi kararı aldı. Bu arada Ankara 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu eski Marmara Oteli’nin bulunduğu alanın tarihi sit statüsünü kaldıran bir kararı kabul etti.

TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi-ŞPO-ÇMO-PMO-ZMO’nin Kültür ve Turizm Bakanlığı aleyhine açtığı “Ankara 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 05.08.2013 gün ve 865 karar sayılı “AOÇ alanlarına ait 1/10000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında Tarihi Çekirdek Alanı içinde kalan 63886 ada 5 parselin tarihi sit statüsünün kaldırılmasının uygun olduğuna ilişkin Kararı’nın yürütmesinin durdurulması ve iptali hakkında” başlıklı dava, Ankara 18. İdare Mahkemesi 2013\1520 E. sayılı kararıyla red edildi. Böylelikle her iki (eski otel binası ve inşa halindeki 14 katlı ikinci bina) Marmara Oteli’nin yıkılması yolundaki engeller ortadan kalktı. Mahkeme kararının ardından, şimdiki adıyla Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nin yapım çalışmaları kapsamında Ankara Yenimahalle ilçesi, 63889 ada, 5. parselde bulunan kaba inşaat aşamasında olan 14 katlı, 18.875,98 metrekarelik yapının (Marmara Oteli’nin) yıkımı ihalesini Ascanlar İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. kazandı. Eski ve yeni Marmara otellerinin yıkım işlemleri 2013 yılında tamamlandı. Marmara otelin bulunduğu alana daha sonra Cumhurbaşkanlığı Külliyesi içindeki Cumhurbaşkanlığı Konutu inşa edildi.

Yararlanılan Kaynaklar

Akkaş, A. (2019). Bekir Akkaş. Görüşen: E. Doğantan). İçinde; N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri: Konaklama İşletmeciliği (ss. 104-115). İstanbul: Yıkılmazlar Matbaası; Alpagut, L. (2011). Marmara Köşkü: Atatürk İçin Modern Çiftlik Evi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 29(1): 69-94; Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü (AOÇ) 2011 yılı raporu, https://docplayer.biz.tr/3705427-Ataturk-orman-ciftligi-mudurlugu-aoc-2011-yili-raporu.html, (Erişim tarihi: 16. 01. 2019).; Ayhan, D. Y. (201). Doğan Yaşar Ayhan. (Görüşen: E. O. Aksöz). Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri: Turizm ve Otelcilik Eğitim Kurumları (ss. 179-187). İstanbul: Yıkılmazlar Matbaası; Cesur, S. Ç.Özcan, S. Marmara Oteli, Tarihçe, http://aocarastirmalari.arch.metu. edu.tr/yitirilen-merkez-bolgesi, (Erişim tarihi: 16. 01. 2019).; http://www.kayalar.com/projeler/marmara_hotel/index.html, (Erişim tarihi: 16. 01. 2019); https://www.emlaktasondakika.com/haber/sirket-haberleri/ataturk-orman-ciftligine-ait-olan-marmara-otelinin-yikim-ihalesini-ascanlar/45026, (Erişim tarihi: 16. 01. 2019); Kozak, N. (2019). Marmara Oteli: “Siyasetin Balo Salonu”. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Ankara: Otel, Lokanta, Pastane, Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık; Terzioğlu, S. A. (1969). Ankaralılar şimdi modern bir otele kavuştular, Cumhuriyet, 23. 02. 1969.