Emek İnşaat ve İşletme Otelleri

Konaklama Tesisi Otel

(Ankara, 1958 - )

Emekli Sandığı’na bağlı olarak Hilton İstanbul, Emek İnşaat ve İşletme A.Ş.’ye bağlı olarak altı otel olmak üzere, Türkiye’nin ilk önemli otel yatırımlarına sahip olan kuruluştur. XVIII. yüzyılda temelleri atılan sosyal güvenlik anlayışı sonucunda, sayısı 11’i bulan sandıklar 08. 06. 1949 tarihinde kabul edilerek 1. 01. 1950’de yürürlüğe giren 5434 sayılı kanunla birleştirildi ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü kuruldu. Maliye Bakanlığı’na bağlı bulunan Emekli Sandığı, çalışan ve işverenden belirli bir prim ilkesiyle faaliyet gösteren bütüncül bir sosyal güvenlik kurumudur. Sandıkta toplanan birikimin değerlendirme yöntemlerinin başında gayrimenkûl kiraları gelmekteydi. Türkiye’de bir olgu olarak turizmin varlığı ve nitelikli işletme ihtiyacı 1950’li yıllardan itibaren hissedilmeye başladı. Dışişleri’nde görevli Fatin Rüştü Zorlu’nun, New York’ta Conrad Hilton ile tanışması ile İstanbul’da Hilton yatırımı düşüncesi gelişti. Emekli Sandığı’nın girişimiyle, 09. 08. 1951 tarihinde İstanbul’da 300 odalı Hilton Oteli yatırım ve işletme sözleşmesi imzalandı. Türkiye’nin ilk uluslararası zinciri olarak 1955 yılında faaliyete giren Hilton, yatırım açısından başarılı olduğu gibi, otel sektörüne yön veren öncü bir kurum oldu. Hilton başarısının ardından, otel yatırımlarına devam edilmesine, ancak bunun Emekli Sandığı’na bağlı farklı bir şirketle yürütülmesine karar verildi. O dönemde, Türkiye’de henüz Hilton gibi nitelikli inşaat uzmanlığı gelişmediğinden Belçika temelli bir şirket olan Dyckerhoff und Windmann ile varılan antlaşma sonucunda bu şirket ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü'nün payları eşit (yüzde 49’ar) olmak üzere, Ankara İmar ve Emlâk İşletme A.Ş., Tutum Bankası A.Ş. ve Dr. M. Raif Gürün’ün ortaklığında; Emek İnşaat A.Ş. 26. 09. 1958 tarihinde kuruldu. On yıllığına kurulan bu ortaklığın 500 bin TL sermayesi vardı. 1962’de Dyckerhoff und Windmann Komandit Şti., payını Kızılay Derneği Başkanlığına devretti. Bu şirketin yatırımın yanında işletmecilik de yapabilmesi için 10. 09. 1964 tarihinde, şirketin adı Emek İnşaat ve İşletme olarak değiştirildi.

Emek İnşaat ve İşletme, altı otel yatırımı gerçekleştirdi. Emek Otelleri olarak da anılan bu oteller; İstanbul’da Büyük Tarabya Oteli (1. 04. 1966) ve Maçka Oteli (17. 07. 1972), İzmir’de Büyük Efes Oteli (30. 12. 1963), Bursa’da Çelik Palas Oteli (Sandığa geçişi Temmuz 1963) ve Ankara’da Büyük Ankara Oteli (24. 12. 1966) ile Stad Oteli’dir (21. 07. 1969). Emek İnşaat ve İşletme, kurulduğu dönemden itibaren çeşitli kamu kurumları, işhanı gibi çok çeşitli alanların yanı sıra Afyon, Eskişehir, Kuşadası gibi farklı yerlerde otel ve turizm tesisleri yatırımlarına devam etti. Ancak inşaat ve işletme yapısı ile Emek Otelleri, diğerlerinden ayrılmaktadır. 1975 yılına gelindiğinde Emek İnşaat ve İşletme tarafından işletilen çok sayıda otel, otogar gibi tesislerin işletilmesi için Emek Turistik Tesisler İşletmesi Ltd. Şti. kuruldu. Emek İnşaat ve İşletme bu şirketin ortaklarından biri oldu. Mimarî açıdan her biri özgün ve modern anlamda ilk örneklerden kabul edilen Emek Otelleri, aynı zamanda, bulunduğu şehirler için önemli tarihî ve kültürel değerler haline geldi. Hilton ile başlayan, otel yatırımlarının işletmeciliklerini uzman şirketlere devretme eğilimi, Türkiye’de profesyonel otelcilik anlayışının gelişmesine katkı sağladı. Oteller, kurumsal açıdan aynı biçimde Emekli Sandığı’na bağlıydı; çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu’na bağlı işçi statüsündeydi ve çoğu OLEYİS üyesiydi. Emek İnşaat ve İşletme’ye bağlı otellerin gelir açısından en başarılı olanının Hilton olduğu kabul edilmektedir. 1980’li yıllarda Türkiye’de turizm hızla büyüme gösterirken Emek Otelleri’nin işletmelerinde bazı sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Bu durumun bir nedeni, devredilmiş olan işletmeciliklerin Emek İnşaat ve İşletme inisiyatifine alınmaya başlaması, bir nedeni de genel olarak, otellerin devlete bağlı yapılanmalarından kaynaklanan bürokratik süreçlerle ilgiliydi. 1990’lı yıllarda bu altı otel, önceki başarılarından uzaklaşmaya başladı ve 2002 yılında, 15 ila 30 yıl arasında değişen sürelere dayalı sözleşmelerle yabancı zincirlere satıldı. Hilton ise 2005 yılında Doğan Holding’e satıldı. Emek Otelleri, otelciliğin gelişmesine örnek oluşturmaları ve bu durumun devlet aracılığı ile gerçekleştirilmesi bakımlarından önemli kurumlar oldu.

Yararlanılan Kaynaklar

Başarının Tarihçesi. (1999). Ankara: Emek İşletme ve İnşaat A.Ş; Özdemir, M. (2013). Türk Turizminin Temel Taşlarından: Emek Sandığı Otelleri, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(2): 266-275.