Aksaray ilçesine 48 kilometre uzaklıktaki Güzelyurt ilçesinin güney doğusunda bulunan ve batı-güneydoğu uzantılı olan Manastır Vadisi, Volkanik araziler üzerinde Tunguru Deresi tarafından derin bir şekilde aşındırılmıştır. Derinliği bazı noktalarda 60 metreyi buluyor ve yaklaşık 2,5 kilometre uzunluğundadır. Vadinin iki yamacı da oldukça sarp ve diktir. Bu bakımdan da vadinin her iki tarafından oyularak yapılan odalar, kiliseler ve manastırlar gibi geçmişten günümüze kadar ulaşabilen tarihi yapıların varlığı açısından büyük bir önem taşımaktadır. Bu özelliğiyle de Kapadokya ve Ihlara Vadisi ile benzer özellikler taşımaktadır. Buna bağlı olarak Güzelyurt ilçesi ve Manastır Vadisi birçok yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilen turistik destinasyonlardan biri haline gelmiştir.

Kapadokya olarak tabir edilen alan içerisinde bulunan ve birçok medeniyete beşiklik yapan (Pers, Hitit, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı gibi) Aksaray ili ve çevresi, bu medeniyetler tarafından yapılan birçok dini ve diğer yapıları ile doğal açıdan olduğu kadar kültürel açıdan da büyük bir zenginliği bünyesinde barındırmaktadır. Nitekim Güzelyurt ve çevresi genel olarak önemli bir Neolitik (MÖ 6500-5000) yerleşim üzerine kurulmuştur. Analipsis Tepesi olarak bilinen tümülüste obsidiyen (volkanik cam) ve seramik parçalardan oyulan taş baltaların ortaya çıkması, bölgenin Kalkolitik Çağ halkı tarafından da yerleşildiğini gösteriyor. Hitit dönemine ait yerel yazıtlar ve kabartmalar, bu bölgenin MÖ 2000’li yıllarda Hititlerce yerleşildiğini de kanıtlamaktadır.

Güzelyurt, Kapadokya Krallığı döneminde giderek önem kazanmış ve dünyada Ortadoks mezhebine üye olan milyonlarca kişi tarafından kutsal kabul edilen bir yerleşim yeri haline gelmiştir. Burası farklı dönemlerde farklı isimlendirmelere sahne olmuştur. Roma döneminde Karballa ve Selçuklu döneminde Gelveri isimleri ile anılmıştır. İlçede 1924 yılına kadar Rum ve Türk nüfus yüzyıllarca bir arada yaşadı ve 1924’te gerçekleşen Büyük Mübadele’de ilçede yaşayan Rum halkı Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türk halkı da Güzelyurt’a göç ettirilmiştir.

Nenezili (Bekârlar) din bilgini Aziz Gregorius Theologos IV. yüzyılda bugünkü Güzelyurt’u merkez edindi ve burada Hristiyanlığın Anadolu’da yayılmasını sağlayacak ilk manastır yerleşimleri özelliklerini yansıtan yapıları yaptırmıştır. Öyle ki burada Hristiyanlığın erken dönemlerinden itibaren din bilginleri yetiştirmiştir. Dini ehemmiyetinden dolayı yapılan kilise ve manastırların bazıları Ortaçağ’a ve bazıları ise XIX. yüzyıla ait Ortadoks kiliseleridir. İnanç merkezi konumunda bulunan Güzelyurt’taki Manastır Vadisi boyunca tamamı mimari açıdan ait olduğu dönemin inşa tekniklerine göre yapılan farklı isimlerle anılan Büyük Kilise Camii (diğer adı Aziz Gregoriu Theologos olan ve kiliseden camiye dönüştürülen kilise-cami), Kalburlu Kilisesi, Cafarlar Kilisesi ve Meryem Kilisesi gibi çok sayıda yer alan kaya odaları, kilise ve manastırlar Bizans dönemine ait önemli tarihi eserler olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Yerel halk tarafından farklı amaçlarla kullanılan ve tahrip edilen bu alan içerisindeki yapılar, taşıdığı doğal, tarihsel ve kültürel değerler nedeniyle Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 30. 09. 1988 yılında 275 sayılı kararıyla birinci derece arkeolojik ve doğal sit alanı olarak tescillenmiştir.