Görkemli bir görünüme sahiptir. Kalenin ilçeyi çevreleyen birbirine paralel iki suru onarılmıştır. Kale, gerek İslamiyet’in ilk döneminde gerekse Bizans zamanında birçok savaşa sahne olmuştur. Eski Malazgirt’i kuşatan kalenin ana burcu ile burçları bu tarihi özellikleri ile ilgi çekmektedir. Doğal afetlerde surları yıkıldı. Değişik zamanlarda onarılmıştır. Onarımlar kısmi de olsa devam etmektedir.

Efsaneye göre Malazgirt Kalesi civarında ateşperestler yaşarken başlarında Teymus adlı bir şah bulunuyordu. Şahın çocuklarından Beşir, Allah’a iman getirince babası Teymus Şah oğlu Beşir’in dilini keserek Malazgirt’ten sürgün etmiştir. Beşir, aylarca yol kat edip Müslümanlar’ın olduğu Mekke’ye gelmiştir. Durumu öğrenen Hz. Ali sahabelerden oluşan bir ordu toplamış ve Malazgirt üzerine yürümüştür. Yapılan savaş sonucunda Teymus Şah ve beraberindekiler kılıçtan geçirilmiştir. Hz. Ali ordusu ile günümüzde ilçenin bir mahallesi olan Şahneder Köyü’ne gelmiş ve orada konaklamak istemiştir. Askerler yorgun ve susuz oldukları için köydeki çeşmeden su içmek istemişler, ancak suyun zehirli olduğu söylenmiştir. Bunun üzerine Hz. Ali, çeşmenin kaynağında örümcek ağı gibi toplanan yılanları görünce askerlerin su içmesine engel olmuştur. Askerlerin su içme ihtiyacının artması üzerine Hz. Ali, köyün hemen güneyindeki düz arazi görünümde olan Salkayalığı’na gitti, kılıcını çekerek taşa vurmuş ve kılıcın darbesi ile kaya yarılarak günümüzde yılanlar kuyusu denilen halini almıştır. Çeşmede toplanan yılanların çekilmesi için Allah’a dua etmiş ve yılanlar bu kuyuya çekilmiştir. Sonrasında askerler bu çeşmeden su içerek yorgunluklarını üzerlerinden atmışlardır.

Günümüze kadar her yıl yalnız 15. 05.-15 Haziran tarihleri arasında bu yılanlar kuyusu aynı boy ve renkte zehirsiz yılanlarla dolmaktadır Günümüze kadar yerel halk, bu yılanları ellerine alarak oynattıkları halde hiç kimseye zarar vermedikleri görülmüştür. Kale, yuvarlak bir tepe üzerinde ve kesme taştan yapılmıştır. Hisarın iç kısmı ise mamurdur. Kalenin üç tarafı yüksektir ve doğuya bakan bir kapısı vardır. Aşağı deresine inmek için kesme kayadan suyolları bulunmaktadır. Kalenin bazı bölümleri Timur’un tahribine uğradı. Kalenin şehrinde yaklaşık iki bin ev, bir cami, iki medrese, bir küçük hamam bir han, 50 kadar dükkân ve yedi adet çocuk mektebi vardır.