Kızıldağ

Yerleşim Merkezi / Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu

Karaman’a bağlı Süleymanhacı Köyü’ne yakın bir konumda bulunmaktadır. Dağın bulunduğu yer Konya – Karaman sınırına çok yakındır. Bölgeye doğrudan giden bir toplu taşıma aracı bulunmamaktadır. Özel araçlarla dağın oldukça yakınına kadar varılabilmektedir.

Günümüzde Karadağ kadar önemli olmadığını düşünebileceğimiz Kızıldağ, günümüzden 3200 yıl öncesinden itibaren oldukça önemli bir dağ olmuştur. Dağın bu önemi, üzerinde barındırdığı Hartapuš ile ilgili yazıtlar ve arkeolojik eserlerden gelmektedir. Bulunan bu eserlerden dolayı da burasının Anadolu’nun ilk merkezi büyük krallığını kuran Hitit İmparatorluğu’nun önemli bir idare merkezi olan Tarhuntašša’nın merkezi olabileceği öne sürülüyor. Tarhuntašša kelime anlamı olarak, Hititlerin fırtına tanrısı Tarhunt’un toprakları, yaşadığı yer gibi anlamlara gelmektedir.

Kızıldağ üzerinde yapılan arkeolojik çalışmalarda bazıları sadece yazıt, bazıları da Hartapuš’u tasvir eden arkeolojik öğelere rastlanmıştır. Bölgede beş adet yazıt bulunmuş ve bu yazıtlar birden beşe kadar numaralandırıldı.

Kızıldağ 1 isimli arkeolojik kalıntıda, büyük bir ihtimalle Hartapuš’u tasvir eden bir erkek figürü taht üzerinde oturur şekilde sağ elinde sunu kabı, sol elinde ise asa tutmuş şekilde tasvir edildi. Burada bulunan yazıt Büyük Kral Hartapuš olarak okundu. Figürün özellikle sakalları ve saç şekli, Suriye – Mezopotamya etkisindeki Geç Hitit dönemi eserleri ile benzerlik göstermektedir.

Kızıldağ 2 Yazıtı: “Güçlü Fırtına Tanrısı(nın) sevdiği(??), Güneş, Büyük Kral Hartapuš.”

Kızıldağ 3 Yazıtı: “Fırtına Tanrısı(nın sevdiği(??)) Kahraman Büyük Kral Muršili’nin oğlu, Güneş, Büyük Kral Hartapuš bu şehri inşa etti.”

Kızıldağ 4 Yazıtı: “Güneş, Kahraman, Büyük Kral Hartapuš, Kahraman Büyük Kral Muršili’nin oğlu, Fırtına Tanrısının sevdiği. Göksel tüm varlıklar(ın) iyilikleriyle her ülkeyi ele geçiren (o) (…) ülkesini ele geçirdi.”

Kızıldağ 5 Yazıtı: “Kahraman, Büyük Kral Murši(liš).” şekillerinde okundu.

Fırtına Tanrısı Tarhunt’un toprakları anlamına gelen Tarhuntašša’nın merkezinin Kızıldağ olabileceğini öne süren araştırmacılar, Kızıldağ üzerinde bulunan Hartapuš yazıtlarındaki Büyük Kral ifadelerini referans olarak gösterdiler.

Yazıtlarda ismi geçen Hartapuš ile ilgili yazılı kaynak az olduğu için, Hartapuš’un hangi dönemde yaşadığı bilinmemektedir. Ancak en çok kabul edilen düşüncelerden biri Hitit Krallığı’nın yıkılmasından hemen sonraki dönem olduğudur. Yani gününüzden 3250 – 3200 yıl öncesi arası.

Yazıtlardan da anlaşılacağı üzere Hartapuš kendisini, Hitit krallarının kullandığı bir unvan olan Büyük Kral unvanı ile tanıttı. Bu durumda, Hitit Krallığı’nın yıkılmasından hemen sonraki dönemde ortaya çıkan otorite boşluğundan faydalanarak krallığını ilan ettiği söylenebilir. Bu durumda Kızıldağ’ın, Hitit döneminde Tarhuntašša’nın merkezi olmadığı, ancak Hitit Krallığı’nın yıkılmasından sonraki dönemde ortaya çıkan yerel bir krallığın merkezi olduğunu, tahtta oturur vaziyetteki Hartapuš tasviri ve yazıtından dolayı da Hartapuš’un bu yerel krallığın merkezi olduğu belirtilebilir.

Günümüzden 3000 yıl öncesinde oldukça önemli bir konumda olan Kızıldağ, günümüzde doğal bir şekilde açık hava müzesi şeklinde bulunmaktadır. Kızıldağ’ın bulunduğu bölge, yine turizm açısından önemli değerlere sahip Karadağ ile oldukça yakın bir konumdadır. Bu iki dağ ve sahip olduğu arkeolojik – turistik değerler turizm açısından değerlendirilebilir. Kızıldağ ve Karadağ’ın birbirine yakın konumu, bölge için günübirlik geziler yapmaya oldukça elverişlidir. Ayrıca Karadağ’da bulunan yılkı atları, yaban keçileri de insanların ilgilerini çekebilecek niteliklere sahiptir.

Referanslar

Akçay, A. (2016). Hartapu Kimin Kralı”. Antahšumšar “Çiğdem” Eski Anadolu Araştırmalarına ve Hititlere Adanmış Bir Hayat Ahmet Ünal Armağanı, Arkeoloji ve Sanat Yayınları: 9 – 23; Alp, S. (1995). “Zur Lage der Stadt Tarhuntassa”, Atti del II Congresso Internazionale di Hittitologia: 1–11; Alparslan M. D. (2011). Anadolu’nun Kayıp Başkenti: Tarhuntassa, Aktüel Arkeoloji, 21: 46-57; Eyice, S.. (1971). Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları; Hawkins J. D. (2000). Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Berlin – New York: I. Walter De Gruyter; Kurt, M. (2009). Karaman’da Eski Çağlara Ait Kültürel Unsurlar ve Turizm Açısından Önemi, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21: 165 – 196; Topal, C. (2005). Karaman Kültür Envanteri, I, Karaman valiliği İl Özel İdaresi Kültür Yayınları; Turgut, M. (2019). “Tarhuntašša Araştırmalarında Karaman’ın Önemi: Karaman Araştırmaları I, Arkeoloji, Sanat Tarihi, Tarih: 485 – 490.