Kazankaya Kanyonu
Doğal ve Kültürel Miras Kanyon
Yozgat’ın Aydıncık ilçesine bağlı Kazankaya beldesindedir. Kanyon, Kazankaya beldesi ve Çorum’un Ortaköy ilçesi İncesu sınırları içinde yer almaktadır. Yaklaşık 12 kilometre uzunluğundaki kanyonun girişi Yozgat’ın Kazankaya beldesinde başlamakta ve Çorum’un Ortaköy ilçesi İncesu sınırlarında son bulmaktadır. Kanyonun ortasından Yeşilırmak’ın bir kolu olan ve Antik adı Skylaks olan Çekerek Irmağı geçmektedir. İki tarafı yüksek kayalıklarla bir duvar gibi uzanan kanyonun, güneyinde 1363 metre yüksekliğindeki Alan Dağları ve batısında ise Malbelen Tepesi yer almaktadır.
Bir doğa harikası olmasının yanı sıra tarihi yerleşim izleri de taşıyan kanyon, Alacahöyük, Boğazköy, Şapinuva, Zela (Zile), Maşat Höyük, Tavium ve Pteria (Kerkenes) gibi antik kentlerin arasında kalan önemli bir konuma sahiptir. Yer yer daralıp genişleyen kanyonun en dar yeri olan Kazankaya tarafında vadiyi kapatacak şekilde bir sur duvarı inşa edilmiştir. Sur duvarından girdikten sonra kanyonun her iki yanında yükselen kayalar üzerinde yapı kalıntıları, hatıl yerleri, basamaklı açık hava kaya sunakları ve tanrıça Kybele kabartması görülmektedir. Kybele kabartması, bir niş içerisinde yaklaşık 3,45x1,50 metre boyutlarında, tahtta oturur şekilde, cepheden, khiton giyimli tasvir edilmiştir. Anadolu’da Hellenistik döneme tarihlendirilen Kybele kabartmalarının en büyüğü olarak nitelendirilen söz konusu bu kabartma MÖ II. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Kybele kabartması ve basamaklı açık hava kaya sunakları kanyonun dinsel amaçlı, sur duvarı da savunma amaçlı kullanıldığına işaret etmektedir.
Kazankaya beldesinin güneydoğusunda tabanı kayalık olan ve güneybatısından akan ırmağa sarp kayalar şeklinde inen Sarıbaba tepesi yer almaktadır. Bu tepe üzerinde Hitit dönemine ait arkeolojik veriler bulunmaktadır. Sarıbaba tepesinin güneyinde derin bir vadi ile ayrılan ikinci bir tepe de ırmağa sarp ve dik kayalıklar şeklinde inen Rıdvan Kaya Tepe/Rıfat Tepe veya Gök Tepe’dir. Bu alanda ise Kalkolitik döneme tarihlendirilen materyaller tespit edilmiştir. Her iki tepe de Çekerek Irmağı’na, Mümbet Ovası’na ve boğazın girişine hakim durumdadırlar ve erken dönemlerden itibaren yerleşim gördüklerine dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır.
Referanslar
Acun, H. (2005). Bozok Sancağı’nda (Yozgat İli) Türk Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu; Alp, S. (2000). Hitit Çağında Anadolu. Ankara: Tübitak; Atalay, E. ve Ertekin, A. (1986). Çorum Yöresinde Yeni Bulunan Kaya Kabartması, Eski Eserler ve Müzeler Bülteni: 19-26; Özbudak, O. (2019). Kuzey Orta Anadolu’nun Tarihöncesi Arkeolojisi ve Rıdvan Kalesi Höyüğü Örneği. İçinde; P. Çaylı, I. Demirtaş ve B. Eser (Editörler), Arkeolojiyle Geçen Yarım Asır: Sevil Gülçur Armağanı (ss. 507-518), Ankara: Bilgin Yayıncılık; Özgüç, T. (1978). Kazankaya Hitit Mezarlığı. İçinde; Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar-II (ss. 19-30). Ankara: Türk Tarih Kurumu.