Kasımiye Medresesi

Doğal ve Kültürel Miras Medrese

Mardin'in merkezinde, Artuklu ilçesinde Cumhuriyet Mahallesi’nde bulunmaktadır. Kasımiye Medresesi üzerindeki kitabesine göre 1457–1502 tarihinde Akkoyunlu hükümdarlarından Cihangiroğlu Kasım Padişah tarafından yaptırılmıştır. Medrese Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde çeşitli onarımlar geçirmiştir. 1967 yılında onarılan eserin en son restorasyonu 2002-2008 yılları arasında yapılmıştır. Yapı, medrese, cami ve türbesiyle bir kompleks özelliğini göstermektedir. Kasımiye Medresesi iki katlı, iki eyvanlı ve revaklı açık avlulu medrese tipolojisinde inşa edilmiştir. Eserin giriş portalı önem arz etmektedir. Portal Anadolu Selçuklu taçkapılarıyla benzerlik göstermektedir. Cepheden taşıntı yapan taçkapı üzerindeki süslemeler dikkat çekmektedir. Taçkapı, mukarnas, geometrik ve bitkisel süslemelerle bezenmiştir. Medresenin mescidi medresenin batısında bağımsız bir mescit şeklinde tasarlanmıştır. Mescit doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı ve mihraba paralel tek sahınlıdır. Mescit, mihrap önünde tromp geçişli bir kubbe, iki yanda ise sivri beşik tonozlu örtülüdür.

Medrese, düzgün kesme taş malzemeden inşa edildi. Kasımiye Medresesi’nin alt katında bulunan ve avluya açılan eyvanın kuzey duvarında mukarnas kavsaralı ve yuvarlak kemerli çeşme nişi bulunmaktadır. Çeşme, bir eyvana bağımlı inşa edilen çeşmeler grubuna girmektedir. Çeşme nişinin önünde iki yalak bulunmaktadır. Birinci yalaktan su ikinci yalağa akmaktadır. İkinci yalaktaki su üç metre uzunluğunda bir kanal vasıtasıyla havuza akmaktadır. Medresenin avlusundaki su döngüsü tasavvufi bir betimlemeyi sakladığı rivayet edilmektedir. Suyun akışı ile doğumdan ölüme kadar insan hayatı ve sonrası simgelenmektedir. Çeşmeden çıkan su doğumu, döküldüğü yer gençliği, ince uzun oluk olgunluğu ve suların bir havuzda toplanması ölümü temsil ettiği belirtilmektedir. Medrese, plan özellikleri, taş işçiliği ve süsleme motifleri bakımından ilgi çekicidir. Bu medrese mimari bütünlüğü ile günümüze özgün olarak gelebilen Anadolu’daki nadir yapılardan biridir. Eser, Akkoyunlular’ın Mardin’deki en önemli yapıtıdır. Medrese, döneminde bölgenin en önemli eğitim kurumlarındandır. Kasımiye Medresesi günümüzde El Cezire Sanat Müzesi olarak hizmet vermektedir. Eser, Mardin’in turizmine katkı sunan önemli eserlerdendir.

Yararlanılan Kaynaklar

Altun A. (1971) Mardindeki Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Gün Matbaası; Altun A. (2011) Mardindeki Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Mardin Valiliği Yayınları; Yıldız İ. (2010). Tarihi Mardin Çeşmeleri. Mardin: Mardin Belediyesi Yayınları.