Karlık Kilisesi
Doğal ve Kültürel Miras Kilise
-
2020
Nevşehir’in Ürgüp ilçesine bağlı bir köy olan Yeşilöz Köyü’nün en eski ismi Tağar’dır. Aziz Theodore’a adanan Tağar Kilisesi, Tağar Köyü’nün kuzeyindedir. Köyde yapılan kazılar sonucunda, üç tarafı avlulu bir manastır bulunması, dolayısıyla kilisenin bu manastıra ait olabileceği düşünüldü. Üç yapraklı yonca plan tipindeki (trikonchos) yapıya doğu cephesinde bulunan bir kapı ile giriliyor. Bu kapı büyük dikdörtgen bir mekâna açılıyor. Bu mekânın güneybatısında yer alan bir koridor ile kilisenin batısındaki dikdörtgen biçimli nartekse ulaşılıyor. Narteksin güneyinde düzgün olmayan dikdörtgen planlı küçük bir mekân daha vardır. Narteksin doğusundaki büyük kemer ana ibadet mekânı olan naosun kare planlı merkezi mekânına açılıyor. Merkezi mekânın kuzey, güney ve doğusunda yaklaşık aynı boyutlarda yarım daire biçiminde eksedralar vardır. Yarım kubbelerle örtülü olan eksedralardan doğudaki yapının apsisini oluşturuyor. Apsis duvarının orta bölümünün güney kısmı kayanın dış yüzeyine erişecek derinlikte dikdörtgen biçiminde tekrar oyuldu. Kuzey ve güney eksedraların doğusunda ise düzgün olmayan dikdörtgen küçük mekânlar dikkati çekiyor. Yapının batısındaki narteks olarak değerlendirebileceğimiz bölümün güneyindeki açıklık ile yapının üst katındaki galeriye ulaşmamızı sağlayan merdiven sahanlığına geçiliyor. Galeri katı, merkezi mekânı doğu, kuzey ve batı yönlerde çevreliyor. Bugün üst örtüsü yıkılan merkezi mekân ise Türk üçgenleri ile geçilen bir kubbeye sahiptir.
Kilisede bulunan duvar resimleri İsa’nın yaşamı, İncil kaynaklı Meryem’e Müjde, İsa’nın Doğumu, Havarilerin Komünyonu ve Çarmıhta İsa olmak üzere beş konulu sahneden oluşuyor. Ayrıca Deesis (Yakarış) olmak üzere bir sembolik sahne ile peygamber, martir, aziz, piskopos ve meleklerden oluşan 53 adet tek figür tasvir edildi. Resimler eksedra duvar ve örtülerinde konumlanıyor. Yapı araştırmacılar tarafından farklı dönemlere tarihleniyor. Araştırmacılar yapının duvar resimlerini, üslubuna dayanarak genelde XI-XII. yüzyıllara tarihliyor. Araştırmacılardan M. Restle, yapının güney eksedrasında bulunan bazı duvar resimlerinin üslup ve ikonografik verilerine göre yapının ilk döneminin X. yüzyılın ikinci yarısına ait olduğunu ve güney eksedranın orada daha önceden var olan bir yapının apsisi olduğunu ileri sürüyor.
Referanslar
Cumont, F. (1936). Jerphanion, G. Une Nouvelle Province de L’Art Byzantin, Les Eglises Rupestres de Cappadoce, Parcourir Les Collections, 2(5-2-3): 690-693; Hild, F., Restle, M. ve Hunger, H. (1981). Tabula Imperii Byzantini, Kappadokien (Kappadokie, Charsianon, Sebasteia und Lykandos). Viyana: Avusturya Akademi Bilim Yayınları; Restle, M. (1967). Byznatine Wall Painting in Asia Minor. New York: Graphic Society