Yeryüzünün nasıl var olduğunun kanıtı olan jeomiras alanlarının korunmasına yönelik ilk adımlar 1990’ların başında atıldı. Avrupa kıtasının ilk jeoparkı Fransa’daki Haute -Provence Jeolojik Rezervidir. Fransa’yı diğer Avrupa ülkeleri izledi, Almanya, İspanya ve Yunanistan’da yeni jeopark sahaları ilan edildi. Avrupa kıtasında ilan edilen jeoparklar arasında koordinasyonu sağlamak amacıyla 2001 yılında Avrupa Jeopark Ağı (EGN), ülkelerdeki yeni jeopark alanlarını belirlemek için UNESCO Küresel Jeopark Ağı (GGN-2004), Asya’daki jeopark alanlarının tespiti için Asya ve Pasifik Jeopark Ağı (A.P.G.G.N. -2007) ve Afrika Jeopark Ağı da 2009 yılında oluşturuldu.

Jeoparklar, koruma, jeoturizm ve eğitim olmak üzere üç temel esasa dayanır. Bu esaslar çerçevesinde jeoparklar jeoloji ve peyzaj, jeoturizm, yönetim yapısı, sürdürülebilir bölgesel ekonomik gelişme, çevre eğitimi ve yorumlama kapsamında uluslararası bir değerlendirme sürecine tabii olmaktadır. Bu süreci başarı ile tamamlayanlar UNESCO Küresel Jeopark Ağına kabul edilmektedir. UNESCO tarafından jeopark alanları dört yılda bir denetlenmekte, denetimden geçenler listede konumunu korumakta, yeni ölçütleri uygulamada eksiklikleri olanlar uyarılmakta ve ölçütleri tamamlayamayanlar ise jeopark ağından çıkarılmaktadırlar. Bu nedenle jeoparklarda doğal ve kültürel sitleri koruma, yöresel ve bölgesel ekonomik gelişmede sürdürülebilirlik esas alınmaktadır. 2020 yılında UNESCO Jeopark Ağı verilerine göre 44 ülkede 161 jeopark bulunmaktadır.

Türkiye’de Kula Volkanik Jeoparkı, Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı, Nemrut Jeoparkı, Levent Vadisi Jeoparkı, İda Madra Jeoparkı ve Yukarı Kızılırmak (Sivas) Jeoparkı ön plana çıkan jeoparklardır. MTA tarafından Mersin ve Konya illerinde iki adet jeopark etüt çalışması bitirilmiştir. Bu jeoparklar arasında Kula Volkanik Jeoparkı 2013 yılında Avrupa ve UNESCO Jeoparkı ağına dâhil edilen ilk ve tek jeopark oldu. Türkiye’de jeopark alanları ve yönetimine ilişkin henüz bir yasal düzenleme bulunmamaktadır.

Bilimsel öneminin yanı sıra doğal güzellikleriyle nadir olma özelliğine sahip jeolojik, jeomorfolojik oluşumların turizm amaçlı kullanıldığı UNESCO Jeoparklar Ağına bağlı alanlardır. UNESCO tarafından tescillenen küresel jeoparklar, uluslararası jeolojik-jeomorfolojik öneme sahip alanların insansızlaştırmadan korunması, eğitim temelli sürdürülebilir kalkınmayı temel alan yaklaşımla alanların yönetildiği coğrafyalardır. Jeoparklar; jeolojik ve jeomorfolojik  miras değerleri ile doğal-kültürel özellikleriyle beraber, sürdürülebilir kullanımları, değişen iklim koşullarının ortaya çıkardığı  doğal afet riskinin azaltılması vb. gibi  sorunlara ilişkin toplumsal farkındalığa yardımcı olmaktadır.

UNESCO Küresel Jeoparkları, yerel toplulukların  turizm temelli yerel işletmeler oluşturmasına kaynaklık eder ve jeolojik-jeomorfolojik kaynakları kullanarak korurken jeoturizm yoluyla da gelir elde edilmesini sağlamaktadır. 2024 yılı itibariyle 48 ülke genelinde toplam 213 adet UNESCO tescilli  küresel jeoparkı bulunmaktadır.  

Jeopark kavramı 2001 yılında Jeomiras anlayışı itemelinde başlamış,  2004 yılında Küresel Jeoparklar Ağının kurulmasıyla gelişmiş ve 2015 yılında "Uluslararası Jeobilim ve Jeoparklar Programı" kapsamında jeoparkların ilan edilmesi resmi hale gelmiştir. Türkiye’nin ilk ve tek UNESCO Küresel Jeoparkı, Manisa’da yer alan Kula-Salihli UNESCO Küresel Jeoparkı'dır. Ancak aday olarak başvurusu bulunan alanlarımız vardır.