İpek Han
Kervansaray ve Han Han Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Bursa kent merkezinde Ulu Camii ile Pirinç Hanı arasında bir konumda bulunan İpek Han, Osmanlı Sultanı Çelebi Mehmet tarafından Yeşil Külliye’ye gelir getirmesi için yaptırılmıştır. Tarihi belgelerde adı Sultan Hanı, Han-ı Harir, Yeni İpek Hanı, Eski İpek Hanı ve bir zamanlar içinde landon tipi araba imalatçıları ve tamircileri bulunduğu için Faytoncular ya da Arabacılar Hanı olarak da geçmektedir. Ayrıca Bursa’da ipek alıp satan ve bunların büküm işlerini yapan kazazlardan dolayı Han, Büyük Kazzazhane olarak da anılmaktadır. Mimarı, döneminde önemli bir devlet adamı, asker ve mimar olan ve Yeşil Külliye’nin de mimari olan Hacı İvaz Paşa’dır. Yine eski belgelere göre orijinal yapısı, alt katta 39 ve üst katta da 42 olmak üzere 81 oda, ahır, ortasında yer alan bir şadırvan ve dört odanın üzerinde yükselen 12 köşeli bir mescitten oluşmaktadır.
1556, 1632, 1736, 1742, 1775 yıllarında çeşitli onarımlar gören yapı, zaman içerisinde giderek hasar görmeye başlamıştır. Geçmişte içerisinde oto tamirhanelerinin dahi yer aldığı Han, 1958 yılında çıkan büyük yangında büyük hasar görmüştür. Yıllarca yıkık halde duran yapı, 1972-1973 yılları arasında yenilendi. Han yapısının en orijinal kısmı iki katlı kısımdan oluşan batı yöndeki alandır. Diğer bölümleri bu kısım örnek alarak, çevresindeki diğer hanlara benzer şekilde ortasında açık bir avlu ve dört tarafı da iki katlı ve galerili plan çerçevesinde yenilenmiştir. Giriş kapısının, çevredeki hanlar içerisinde taç kapısı ile dikkat çeken Koza Han’a benzer şekilde taç kapı şeklinde yapılmış olması mümkündür. Ayrıca, eskiden depo, ahır ve yemlik olarak kullanılan mekânlar ile mescit günümüzdeki yapıda yoktur. Bursa’nın yüzyıllar boyu çeşitli ürünlerde olduğu gibi ipekçilikte de ticari önemini vurgulayan Han’da günümüzde terzi atölyeleri ve giysi satan dükkânlar bulunmaktadır.
Referanslar
Bağbancı, B. ve Bağbancı, Ö.K. (2005). Bursa Hanlar Bölgesi’nde Yer Alan Hanlar, Bedesten ve Çarşıların Deprem Açısından İncelenmesi. Deprem Sempozyumu (ss. 788-796), Kocaeli; Karakaya, E. (2000). İpek Han, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı: 368-369; Şimşek, S. ve Perker, Z.S. (2019). Bursa Hanlar Bölgesi’nde Bulunan Tarihi Han Örneklerinde Doğal Taş Malzeme Sorunları Üzerine Bir Araştırma, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62): 655-665; http://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/wp-content/uploads/hanlar-bolgesi.pdf, (Erişim tarihi: 05.02.2020).