İletişim (Kavram)

Kavram İletişim Bilimleri

İletişim -communication-; en yalın ifadeyle gönderici ve alıcı arasında simgeler aracılığıyla gerçekleşen bilgi, duygu ve düşünce alışverişidir. Daha geniş ifadeyle iletişim; insanlar, hayvanlar, bitkiler ve makineler arasında iletiler aracılığıyla gerçekleşen etkileşim sürecidir. İletişim, bildirişimden farklı olarak anlam arama çabasına dayanan ve anlam yaratan bir etkinliktir. 

İletişim sözcüğünün Batı dillerindeki karşılığı olan communication sözcüğü, etimolojik olarak Latince “communicare” sözcüğünden türemiştir. Communicare sözcüğü, köken olarak “communis” sözcüğüne dayanmaktadır. Communis sözcüğü; birçok kişiye ya da nesneye ait olan, ortaklaşa yapılan ve kamusal olan anlamlarına gelmektedir. Etimolojik kökenin de işaret ettiği üzere iletişimin özünde ortaklık, toplumsal nitelikli bir paylaşım ve etkileşim bulunmaktadır.  

İletişim, çeşitli öğelerden oluşan bir süreçtir. İletişim kuramı, iletişim sürecinin bu süreçte yer alan öğelerine ayrılabileceği ve öğeler arasındaki ilişkilerin incelenmesi suretiyle iletişim sürecinin işleyişinin kavranabileceği öncülüne dayanmaktadır. İletişim sürecinin öğeleri; “gönderen -kaynak-”, “mesaj -ileti-”, “kanal”, “alıcı -hedef-”, “geri bildirim -geri besleme/dönüt-” ve “gürültü” olarak açımlanabilmektedir. Süreç odaklı bir bakışla iletişim, kaynak tarafından herhangi bir iletişim kanalından yararlanarak hedefe bilgi, duygu, düşünce ve benzeri nitelik içeren bir mesajın gönderilmesi ile başlamakta ve hedefin kaynağın mesajına verdiği olumlu ya da olumsuz yanıtı içermektedir. 

İletişim, bir kavram ve uygulama olmasının yanı sıra bir bilim dalıdır. İletişim, 20. yüzyılda gelişen bir bilim dalıdır; ancak insanlar tarihin her döneminde iletişimle ilgilenmişler ve iletişim üzerine düşünmüşlerdir. Çünkü iletişim; insan için doğal, kaçınılmaz ve olmazsa olmaz bir olgudur. İnsanın var olma ve yaşamını sürdürme biçiminin bir ürünü olan iletişim, kitle iletişim araçlarının kitlesel bir nitelik kazanmaya başladığı 19. yüzyıl ortalarından itibaren bir ilgi alanı olarak belirmiştir. 1940’lı yıllardan itibaren ise sosyal bilimlerin bir dalı olarak konumlanmaya başlamış ve zamanla kendi özgül alanını yaratmıştır. Günümüzde iletişim; birey, grup, toplum ve örgüt düzeyinde etkileşimi konu edinen, ampirik araştırma ve eleştirel analiz yöntemlerini kullanan, ilgi ve etki alanı oldukça geniş olan bir bilim dalıdır.

İletişim, çeşitli şekil ve niteliklerde olabilmektedir. Bu bağlamda niteliklerine ve etkenlerine göre birçok iletişim türünden söz etmek mümkündür. Her bir iletişim türü, kapsamlı ve ayrı bir uzmanlık alanı niteliğindedir. İletişim; “kullanılan kod sistemine göre”, “ilişki sistemine göre”, “ilişki biçimine göre”, “grup ilişkilerine göre”, “zaman ve mekân boyutuna göre” türlere ayrılabilmektedir.

 Kullanılan kod sistemine göre iletişim, “sözlü iletişim”, “yazılı iletişim”, “sözsüz iletişim” ve “görsel iletişim”; ilişki sistemine göre iletişim, “kişi içi iletişim”, “kişilerarası iletişim”, “grup iletişimi”, “örgüt iletişimi”, “kitle iletişimi”, “toplumsal iletişim” ve “toplumlararası iletişim”; bireylerin konumuna göre iletişim, “hiyerarşik  -dikey- iletişim” ve “eş düzey -yatay- iletişim”; grup ilişkilerine göre iletişim, “formel -biçimsel- iletişim” ve “informel -biçimsel olmayan- iletişim”; zaman ve mekân boyutuna göre iletişim, “yüz yüze iletişim” ve “uzaktan iletişim” olarak açımlanabilmektedir. Tüm bu iletişim türlerinin de işaret ettiği üzere, iletişimin sınırından değil, sınırsızlığından söz etmek daha uygundur.

Yararlanılan Kaynaklar

Bourse, M. ve Yücel, H. (2023). İletişimin Sözcükleri-Kavramlar, Akımlar, Kuramlar. Ankara: Nobel Yayıncılık; Güngör, N. (2022). İletişim-Kuramlar, Yaklaşımlar. (Altıncı Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi; Oskay, Ünsal (1999). İletişimin ABC’si. (İkinci Baskı. İstanbul: Der Yayınları; Usluata, A. (1994). İletişim. İstanbul: İletişim Yayınları; Zıllıoğlu, M. (1993). İletişim Nedir?. İstanbul: Cem Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Batu, M. ve Kalaman, S. (2018). İletişimde Kavramsal Çerçeve: 2000 Yılı Sonrasında Türkiye’deki Yayınlar Üzerine Bir İnceleme, Selçuk İletişim, 11 (1): 19-39. DOI: 10.18094/josc.3481151; Chandler, D. ve Munday, R. (2018). Medya ve İletişim Sözlüğü. Çev. B. Taşdemir. İstanbul: İletişim Yayınları; Dance, L. ve Larson, C. (1972). Speech Communication: Concepts and Behaviour. New York: Holt, Rinehart and Winston; McQuail, D. (1994). Mass Communication-An Introduction. 3rd Edition. ABD: Sage Publication; Mutlu, E. (2004). İletişim Sözlüğü. 'Dördüncü Baskı. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları; Tekinalp, Ş. & Uzun R. (2009). İletişim Araştırmaları ve Kuramları. İstanbul: Beta Yayıncılık.