İçecek hizmeti, konaklama işletmelerinde verilebileceği gibi münferit içecek işletmelerince de verilebilir. Genelde içecek işletmelerinde (örneğin bar) yiyecek hizmeti de verilmektedir. Yiyecek işletmelerinde de (örneğin restoran) içecek hizmeti verilmektedir. Maliyet kontrol süreci hem yiyecek hem de içecek için benzer bir sistematikle işlemektedir. İçecek maliyet kontrol süreci açıklandığından anlatımlarda içecek kavramı kullanılmıştır. İçecek maliyet kontrol süreci üretilen ürünler için gerekli malzemenin temin edilmesi, üretimin yapılması ve üretilen ürünlerin satılması aşamalarını kapsamaktadır. Müşterilerin kullanımı için hangi ürünlerin sunulacağının belirlenmesi aşaması kontrol sürecinin başlangıcında yer alacaktır. Restoran ve barlarda sunulacak içecekler, mönü planlaması yapılarak belirlenecektir. Müşterilere sunulacak içecek çeşitleri belirlendikten sonra bu içeceklerin hazırlanması için gerekli girdiler piyasadan temin edilecektir. Diğer bir deyişle, satın alma sürecindeki kontroller maliyet kontrolü açısından önem taşımaktadır.

Satın alınan malzemeler gerektiği şekilde teslim alınmadığı ve depolanmadığı sürece maliyetler yükselme eğilimi göstereceğinden bu aşamalardaki kontroller de maliyet kontrol süreci içinde değerlendirilmektedir. Depolanan malzemelerin üretime gönderilmesi ve üretimi aşamalarında da maliyet kontrolü açısından yapılması gerekenler vardır. Satılan içecek ürünleri takip edilmeden bunların maliyetlerinin izlenmesi mümkün değildir. Gelirlerin bir parçası olarak gerçekleşen içecek satış gelirleri tespit edilerek ve satılan içecek ürünlerinin toplam maliyeti ile ilişkilendirilerek genel içecek maliyet yüzdesi bulunacaktır. Otomasyon ve işletme yönetim sistemleri mönüdeki içecekler bazında da maliyet yüzdelerinin hesaplanmasını mümkün kılmaktadır. Belirlenmiş standart içecek maliyet yüzdeleri ile gerçekleşen içecek maliyet yüzdeleri karşılaştırılarak sapmalar hesaplanmalı, sapmalar analiz edilerek maliyeti azaltıcı önlemler alınmalıdır.

Satın Alma ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: İçecek işletmelerinde satın alma; ihtiyaç duyulan içecek ürün ve malzemelerinin doğru kaynaktan, doğru miktarda, doğru kalitede ve doğru zamanda satın alınması için yapılan iş ve işlemlerin bütünü olarak tanımlanabilir. Satın alınacak malzemelerin miktarında, kalitesinde, satın alma zamanında ve satın alma kaynağında ortaya çıkacak yanlışlık ve problemler direkt olarak işletmenin karşısına maliyet artışı olarak gelecektir. Satın almadaki başarı arttıkça ürünlerin maliyeti üzerindeki olumsuz etkisi ise azalacaktır. Satın alınan malzeme ile ilgili olarak doğru fiyatın, doğru miktarın ve doğru kalitenin sağlanıp sağlanmadığını belirlemede belge düzenine ihtiyaç vardır. Belge düzeni fiziki belge düzeni olabileceği gibi, elektronik sistem üzerinde de oluşturulabilir. Günümüzde sipariş istek, sipariş verme, teslim alma belgeleri vb. tablet bilgisayarlarda tuşlama yapılarak doldurulmaktadır. Elektronik imza kullanıldığında fiziki belgenin yazdırılıp imzalanmasına dahi gerek kalmamaktadır.

Teslim Alma ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: Teslim alma; satın alma birimi tarafından sipariş verilen ve işletmeye gelen malzemenin, sipariş verilen miktar, fiyat ve kalitede olup olmadığının belirlenmesidir. Satın alınan içecekler işletmeye getirildiğinde teslim alma süreci başlar. Teslim alma sürecinde ölçü kontrolü, fiyat kontrolü, kalite kontrolü ve belge kontrolü ile ilgili prosedürler uygulanır. Söz konusu kontrol prosedürler maliyet artışı olarak karşı karşıya kalınacak hata ve hilenin önlenmesine yöneliktir. Maliyetlerin düşürülebilmesi için başarılı satın almanın başarılı bir teslim alma ile tamamlanması gerekmektedir.

Depolama ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: İçecek üretimi için ihtiyaç duyulan maddeler satın ve teslim alındıktan sonra, eğer hemen kullanılmayacaklarsa, kullanılacakları ana kadar depolanmalıdır. Depolamada amaç satın alınan malzemenin kullanılıncaya kadar çalınmadan ve özelliklerini kaybedip bozulmadan korunmasıdır. Depolama sırasında bozulma, dökülme, hırsızlık vb. nedenlerle ortaya çıkacak ve maliyetleri artıracak gelişmelerin önlenmesi için depolama ile ilgili prosedürlerin geliştirilmesi gerekir. Ambara ilişkin yetki ve sorumluluğun her yönüyle belli bir kişide toplanması, bu konuda etkin bir kontrolün yapılabilmesi bakımından zorunludur. Hangi saatler arasında ambardan malzeme talebinde bulunabileceğinin belirlenmesi, belirli aralıklarla fiziki envanter çalışması yapılması maliyet kontrolü açısından önemlidir.

Stoklama ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: Stok kontrolü, işletme için en ekonomik olan stok miktarlarının işletmenin üretim, satış ve finansal koşullarını göz önünde tutarak belirlenmesi ve bu stok seviyelerinin takibi için düzenli stok sayımlarının yapılması işlemlerini kapsar. Par stok uygulaması ile hangi alkollü ve alkolsüz içecek çeşitlerinden kaç şişe bulundurulması gerektiği belirlenir. Böylece depoda yeterli miktarda malzeme bulundurulabilir. Eğer depodaki malzeme yetersiz ise hizmet üretimi aksayacaktır. Hizmet üretiminin aksaması durumunda ise müşterilerin istekleri yerine getirilemeyecek ve sonuçta gelir kaybı ortaya çıkacaktır. Diğer yandan, depoda fazla miktarda stok bulundurulması durumunda ise depolama ve koruma giderleri artacaktır. Çok stok bulundurma, bozulma, çürüme gibi fiziki ve ekonomik değer kayıplarına neden olacaktır. Yüksek stok bulundurma işletme sermayesi ihtiyacını artıracaktır. Yüksek stok bulundurmak için borçlanılmışsa, ilave faiz gideri de ortaya çıkacaktır.

Depodan Çıkarma ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: Depodan çıkış ve üretime gönderilme aşamasındaki kayıplar maliyetleri yükseltecektir. İçecek işletmesi yönetimi depodan malzemelerin çıkışı ile ilgili olarak prosedürleri geliştirmeli ve uygulamalıdır. Özellikle kolay bozulan malzeme kullanıma ilk giren ilk çıkar yöntemiyle verilmelidir. Malzemelerin son kullanma tarihlerinin çıkışta kontrolü yapılmalıdır. Günlük depodan çıkışların kaydedildiği “günlük çıkış raporu” tutulmalıdır. Bu rapor günlük maliyetlerin hesaplanmasında kullanıldığı gibi ay sonundaki sayım sonucunda yapılacak envanter analizlerinde de kullanılacaktır.

Üretim ve Maliyet Kontrolü İlişkisi: İçecek üretimi, hazırlık ve üretim aşamalarından oluşur. Hazırlık sırasında yapılacak yanlışlıklar işletmeyi zarara sokacaktır. İçecek üretimi kontrolünün sağlanabilmesi için, bir işletmeye satın alınan bütün içeceklerin standart verimi ve porsiyon büyüklüğü bilinmelidir. Örneğin, tek bir viskinin (bir porsiyon) beş cl. mi yoksa dört cl. mi servis edileceğine karar verilmelidir. Eğer beş cl. olarak servis edilirse, 75 cl. viskiden 15 porsiyon çıkar; eğer dört cl. servis edilirse 18 porsiyon çıkar ve üç cl. şişede kalır.

Standart reçeteler, içeceklerin hazırlanmasında kullanılan malzemelerin ve hazırlama yönteminin ayrıntılı şekilde yer aldığı tarifelerdir. İçecek işletmeleri standart reçeteleri maliyet kontrol aracı olarak kullanırlar. İçecek maliyetleri reçetelerde kullanılacak malzeme miktarları ile ilgili malzemenin fiyatının çarpılması sonucu bulunur. Reçetelerdeki malzeme miktarlarından fazla bir kullanım olursa içeceğin maliyeti artacaktır. Reçetedeki ölçülerden az kullanım ise içeceğin kalitesini olumsuz etkileyecektir. Reçeteden olumlu ve olumsuz sapmaların maliyetleri artırıcı etkisi unutulmamalıdır. Satış istatistikleri, içecek tüketim raporları ve kayıp-kaçak raporları ile ilgili ayda içecekler için malzemelerin ne miktarda kullanıldığı belirlenmektedir. Raporlar analiz edilerek maliyet artışına neden olan kullanımlar ve/veya sebepler ortaya çıkarılmakta ve müşteri memnuniyeti korunarak maliyet düşürme yolları belirlenebilmektedir.