Havayolu taşımacılığı hizmeti sunan havayolu işletmelerinin temel üretim işlevi, uçuş faaliyetlerinin gerçekleştirilmesidir. Bu faaliyetleri gerçekleştirirken hem uçuş öncesi, hem uçuş sırası hem de uçuş sonrası hizmet verirler. Havayolu işletmeleri, “Temelde kar amacı güderek hava taşıma araçları ile yolcu, yük ve posta taşımak için hizmet üretip, bu hizmetleri pazarlayıp satan işletmeler” olarak tanımlanmaktadır. Tipik bir havayolu işletmesi, hat ve kurmay bölümlerden meydana gelen bir organizasyon yapısına sahiptir. Hat personeli, işletmenin amaçlarını gerçekleştirmesi için genellikle doğrudan hava taşımacılığındaki üretim ve satışla ilgilenmektedir. Hat personeli, uçuş personelini, bakım elemanlarını, pazarlama ve satış elemanlarını kapsamaktadır. Kurmay bölüm ise işletmenin ana faaliyetlerini yerine getirebilmesi amacıyla hat personeline yardımcı olan pazar araştırma, danışma servisi, sağlık, hukuk bölümü, halkla ilişkiler, reklam ve bütçe planlama ile ilgilenen çalışanları kapsamaktadır.

Havayolu işletmeleri sınıflandırılmasında sıkça kullanılan ölçüt, seferlerin düzenli olup olmamasıdır. Bunlar; tarifeli havayolu işletmeleri, tarifesiz havayolu işletmeleri ve charter havayolu işletmeleri olarak ele alınabilir. Tarifeli havayolu işletmelerinde uçuşun başlayacağı ve biteceği havaalanları, uçuş kodu ile uçuşun gün ve saatleri önceden programlanıp duyurulmaktadır. Tarifesiz havayolu işletmeleri ise temel faaliyet alanları tarifesiz havayolu taşımacılığı olan işletmelerdir. Charter havayolu işletmeleri, sadece charter uçuşları düzenleyen, müşterileri çoğunlukla tur operatörleri olan tarifesiz havayolu işletmeleridir. Havayolu işletme sınıflandırılmasında, taşınanın özelliklerine göre de bir sınıflandırma yapmak mümkün olmaktadır. Sadece yolcu taşımacılığı yapan havayolu işletmeleri, kargo taşıyan kargo havayolu işletmeleri ile hem yolcu hem kargo taşıyan ve hem yolcu uçağı hem kargo uçağı bulunan kombine havayolu işletmeleridir.

1990’lı yıllarda geleneksel havayolu işletmelerine alternatif olarak iki ayrı model ortaya çıktı. Bunların ilkinde, havayolu işletmeleri sadece temel hizmeti olan havayolu taşımacılığı üzerinde yoğunlaşırken, kalan diğer hizmetleri dış kaynaklardan sağlamaktadır. İkinci modelde ise havayolu işletmeleri, temel hizmetleri dışındaki hizmetler için kendi bünyelerinde ayrı iş birimleri kurarak, her birimi ayrı bir işletmeye dönüştürür ve bu işletmelerin, havayolu işletmesinin temel hizmeti olan havayolu taşımacılığını desteklemesi beklenirken, aynı zamanda diğer havayolu işletmelerine de hizmet satarak daha fazla kar elde edilmeye çalışılır.