Elazığ Hoca Hasan Hamamı
Doğal ve Kültürel Miras Hamam
Elazığ’ın Harput ilçesinin girişinde, Hükümet Caddesi’nin güneyinde bulunan Kurşunlu Camii’inin önünde, Salhane’ye ve Kargacık’a uzanan yolun hemen solunda yer almaktadır. Adıyla ilişkilendirilen Uzun Hasan Sokağı’nda bulunan yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Hamamın XIV. yüzyılda inşa edildiği düşünülmekle birlikte yapının banisi ve mimarı hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamamaktadır. Eserin duvarlarında kaba yonu taş malzeme kullanılmış, taç kapısında muntazam kesme taş malzeme tercih edilmiştir.
Doğu-batı doğrultusunda uzanan hamam, dikdörtgen plana sahiptir. Yapı soyunmalık, aralık, soğukluk, sıcaklık ve külhan bölümlerinden meydana gelmektedir. Ayrıca yapıda hamamcı odası olduğu düşünülen küçük dikdörtgen bir mekân bulunmaktadır. Yapının soyunmalık kısmının duvarları, hamamın diğer bölümlerinin duvarlarına oranla daha yüksek tasarlanmıştır. Bu bölüm günümüze sağlam bir şekilde gelebildi. Ayrıca bu mekânın üst örtüsü kubbedir. Kubbe altıgen kasnak üzerine oturmaktadır. Hamamın soğukluk, sıcaklık ve külhan bölümleri bugün tamamen yıkık vaziyettedir. Yapının sadece soyunmalık kısmı kubbe ile örtülü olup diğer alanlar çapraz tonozla, hamamcı odası ise beşik tonoz ile örtülüdür. Soyunmalığın giriş kısmı batı cephede yer almaktadır. Hamama iki yönden giriş olduğu tespit edildi. Çarşı tarafına açılan (ana yola) giriş büyük ihtimalle erkekler girişi, batı yönde sokağa bakan (tali yola) giriş ise kadınlar girişi olduğu düşünülmektedir. Erkekler girişinin kapısı oldukça özenli biçimlendirilişi ile dikkat çekmektedir ve adeta taç kapı gibi tasarlanmıştır. Tali yola açılan kadınlar girişinin kapısı ise daha sade yapılmıştır. Giriş açıklıkları dönem üslubuna uygun olarak sivri kemerli açıklıklar olarak tasarlanmıştır. Soyunmalık bölümünün iç kısmında altı adet niş bulunmaktadır. Bu nişlerden üç âdeti sivri kemerli, üç âdeti de yuvarlak kemerlidir. Basık kemerli bir giriş açıklığı ile diğer mekânlara geçilmektedir. Ancak hamamın diğer bölümleri harap durumda olduğu için planı hakkında bilgi edinilememektedir. Soyunmalıktan sonra dar bir koridordan geçilerek hamamın soğukluk kısmına geçilmektedir. Bu mekânda bir kurna ve peyke taşı kalıntısı olduğu anlaşılmaktadır. Hamamın soğukluk bölümünün iki mekân halinde düzenlendiği görülmektedir. Bir kısımda kurnalar bulunmaktadır. Diğer kısımda insanların dinlenmesi için tasarlanan yer bulunmaktadır. Bu mekândan sonra ise hamamın sıcaklık kısmına geçilmektedir. Bu bölümde ortada bir şadırvan, göbek taşı, kenarlarda kurnalar ve insanların oturabileceği yükseklikte sekiler yer almaktadır. Kurnalara su inmesi amacıyla yapılan su olukları bulunmaktadır. Sıcaklık bölümünde dört adet halvet hücresi yer almaktadır. “Hamamın suyunun bol ve külhanının muntazam olduğundan suyu da hamamın içerisi de daima sıcaktır” denilmektedir. Buradan külhan kısmın özenli tasarlandığı anlaşılmaktadır. Hamamın soyunmalık dışındaki bölümleri harap vaziyette olduğu için yapı günümüzde kullanımda değildir.
Referanslar
Domaniç, F. (1985). 1312 Tarihli Ma’muratü’l-Aziz Salnamesi, FÜFEF (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Elazığ: Sosyal Bilimler Enstitüsü; Memişoğlu, F. (1977). Elazığ Klavuzu. Elazığ: Elazığ’ın Turistik ve Eski Eser Sahaları.