Panayır Dağı eteklerindeki yamaç üzerine MÖ 300 dolaylarında inşa edildiği belirlenen Efes Antik Tiyarosu, Efes’in Helenistik döneme ait en büyük yapılarından biri olarak Roma döneminde gerçekleştirilen restorasyonlarla genişletilmiş ve Anadolu’daki antik tiyatrolar arasında en yüksek izleyici potansiyeline ulaşmıştır (T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2014). Antik dönemde Kaystros Nehri’nin deltaya yakın kesiminde konumlanan Efes, kıyı çizgisinin zaman içinde batıya doğru gerilemesi sonucu oluşturulan ardışık Helenistik ve Roma dönemleri yerleşimlerinden meydana gelmektedir (UNESCO 2025). Arkeolojik veriler, kentin tarih öncesi çağa dek uzanan yerleşiminin Helenistik, Roma, Doğu Roma, Beylikler ve Osmanlı dönemlerini kapsayarak kesintisiz bir biçimde yaklaşık dokuz bin yıl sürdüğünü ortaya koymakta ve her dönemde bölgenin başlıca kültür ile ticaret merkezlerinden biri olarak öne çıktığını göstermektedir (Türkiye Kültür Portalı 2025).

Antik dönemin en büyük açık hava tiyatrosu olarak 25.000 kişilik kapasiteye sahip bu yapı, sahne binası günümüze kadar ulaşmamış olsa da oturma alanlarının iyi korunmuş olması ve Aziz Paul’ün burada vaazlar vermiş olması dolayısıyla Hristiyanlık tarihi açısından da büyük önem taşımaktadır (T .C. Selçuk Kaymakamlığı 2025). Domitianus (MS 81–96) ve Traianus (MS 98–117) dönemlerinde kapsamlı bir yenileme sürecinden geçerek iki katlı olan cephesi üç kata çıkarılan bu anıtsal yapı, başlangıçta tiyatro gösterileri ve resmi toplantılar için kullanılmış, imparatorluk döneminin ilerleyen evrelerinde ise gladyatör dövüşlerine sahne olan bir arena işlevi üstlenmiştir (T.C. Selçuk Belediyesi 2025).

Efes Büyük Tiyatrosu, zaman içerisinde doğal afetler ile insan müdahalelerinin neden olduğu yapısal bozulmalar sonucunda hasar görmüş ve çökme riskiyle karşılaşmıştır (Uçkan vd. 2018: 5). XXI. yüzyılda harap halde bulunan sahne binası, yaklaşık 18 metreye ulaşan üç katlı yapısıyla öne çıkmakta katlar arasındaki nişlerde yer alan heykeller cephenin zenginliğini vurgularken, yapının altında görülen sütunlar sahne platformunu taşımaktadır (Ephesus 2025).