Düşük maliyetli havayolu şirketlerini tanımlamak üzere yabancı literatürde genellikle low cost airlines kavramı kullanılmaktadır ancak low-fare airlines (düşük fiyatlı havayolu), no-frills airlines (ikramsız havayolu şirketleri) ve budget airlines (bütçeye uygun havayolu şirketleri) kavramlarının da “low-cost airlines” ile eş anlamlı olarak kullandığı görülmektedir.

Düşük maliyetli havayolu şirketleri ilk olarak 1970’li yıllarda ABD’de ortaya çıktı. Düşük maliyetli havayolu şirketlerinin piyasada faaliyet göstermesinde ABD’de yapılan yasal değişiklik ve deregülasyonların önemli etkisi oldu. Düşük maliyetli havayolu şirketleri, 1990’lı yıllarda Avrupa’da ve 2000 yılından itibaren Asya pazarında faaliyet göstermeye başladı.

Düşük maliyetli havayolu şirketlerini diğer havayolu şirketlerinden ayıran bazı özellikler söz konusudur. Bu özellikler; benzer tip ve büyüklükteki uçak filosuna sahip olunması, maliyetleri düşürmek amacıyla yoğunluğun daha düşük olduğu ikincil havalimanlarının kullanılması (Sabiha Gökçen Havalimanı gibi), uçak kullanım oranlarının ve doluluk oranlarının yüksek olması, bilet satış ofisleri yerine doğrudan (online) bilet satışı ve rezervasyon sistemlerinin kullanılması, uçuş süresinde verilen sıcak yemek ve eğlence (in-flight entertainment) hizmetin olmaması ve bilet fiyatlarının diğer havayolu şirketlerine göre düşük olması şekilde sıralanabilir. Dolayısıyla bu özelliklerin bir kısmı ya da tümüne sahip havayolu şirketleri, düşük maliyetli havayolu şirketleri olarak adlandırılmaktadır.

Dünyada taşıdıkları yolcu sayısı ve pazar payları sürekli olarak artmakta olan düşük maliyetli havayolu şirketlerinin önümüzdeki dönemlerde hem pazar paylarının hem de filolarındaki uçak sayılarının önemli ölçüde artması beklenmektedir. Dünyada hem yolcu sayısı hem de gelir olarak en büyük düşük maliyetli havayolu şirketleri, Southwest Airlines, Ryanair, EasyJet, Indigo, AirAsia ve JetBlue Airways olarak sıralanmaktadır.

Low-cost havayolu (düşük maliyetli havayolu), temel hizmetleri sunarak ve maliyetleri azaltarak uçuş fiyatlarını düşüren havayolu şirketleridir. Bu model, daha fazla yolcu çekmek ve rekabetçi fiyatlar sunmak amacıyla geliştirilmiştir. Dünyada birçok tanınmış düşük maliyetli hava yolu bulunmaktadır; örneğin Ryanair, EasyJet, AirAsia gibi şirketler öne çıkar. Türkiye'de ise Pegasus Airlines ve AJet gibi şirketler düşük kost uygulamaları ile dikkat çekerler. Low-cost havayolu modeli, seyahat etmeyi isteyen geniş kitlelere hitap etmesi nedeniyle oldukça popülerdir fakat yolcuların ekstra ücretlendirmelere dikkat etmeleri önemlidir. Düşük maliyetli havayolu (low-cost carrier - LCC) modeli, havacılık sektöründe önemli bir yer tutmakta ve seyahat etmeyi daha erişilebilir hale getirmektedir. Bu modelin sunduğu avantajlar ve özellikler sayesinde, geniş bir yolcu kitlesine hitap etmekte ve seyahat bütçelerini düşürmelerine olanak tanımaktadır.

Düşük maliyetli havayollarının özellikleri şunlardır:

• Düşük Fiyatlar: Bilet fiyatları genellikle geleneksel havayollarından daha uygun olup, sık sık promosyonlar ve kampanyalarla desteklenir.
• Ekstra Ücretler: Düşük maliyetli havayolları, hizmetlerin çoğunu ek ücretlerle sunar; örneğin bagaj ücreti, koltuk seçimi veya yiyecek-içecek servisleri gibi. 
• Basit Uçuş Ağı: Genellikle belirli bir bölge veya altyapıya odaklanır ve sıklıkla ikincil havaalanlarını kullanır; bu da bakım maliyetlerini düşürür.
• Hızlı Tabanlı Model: Uçakların dönüş süreleri kısadır; bu sayede daha fazla uçuş gerçekleştirilebilir.
• Sınırlı Hizmet: Hizmet kalitesi genellikle temel düzeydedir; uçakta yiyecek-içecek servisi sınırlıdır veya yoktur.
• Direct Sales (Doğrudan Satış): Bilet satışları genellikle doğrudan web siteleri üzerinden yapılır; bu da aracı komisyonlarından kaçınmayı sağlar.

Düşük maliyetli havayollarının bazı ek özellikleri şunlardır:

• Koltuk Yapılandırması: Uçakların koltuk düzeni genellikle daha fazla yolcu alacak şekilde optimize edilmiştir; bu da bilet fiyatlarının düşük tutulmasına yardımcı olur.
• Yardımcı Hizmetler: Yolculara yönelik ek hizmetler (örneğin, öncelikli boarding veya ekstra bagaj hakkı) sunulabilir ancak bunlar genellikle ücretlidir.
• Pazar Girişi: Düşük maliyetli havayolları yeni pazarlara hızlı bir şekilde girebilir; bu da rekabeti artırır ve bilet fiyatlarını düşürür.
• Sadakat Programları: Bazı düşük maliyetli hava yolları, sık uçan yolcular için sadakat programları sunarak müşteri bağlılığını artırmaya çalışmaktadır.
• Dinamik Fiyatlandırma: Bilet fiyatları talebe göre dinamik olarak değişebilir; bu sayede en yüksek doluluğu elde etmeyi hedefler.
• Sosyal Medya ve Dijital Pazarlama: Düşük maliyetli havayolları, promosyonlarını duyurmak için sosyal medya gibi dijital platformlardan yararlanarak genç nesil yolculara ulaşmayı hedeflemektedir.