Coğrafi işaretli ürünler, belirli bir coğrafi bölgeye özgü olan ve bu bölgenin doğal koşulları, beşerî faktörleri veya üretim teknikleri sayesinde kendine özgü bir niteliğe, üne veya diğer özelliklere sahip olan ürünlerdir. Bu ürünler, coğrafi kaynağına bağlı olarak belirli bir kaliteyi veya itibarı garanti eder ve genellikle tüketiciler tarafından bu özellikleri nedeniyle tercih edilirler. Coğrafi işaretler, kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunurken, aynı zamanda yerel ekonomilerin desteklenmesi ve kırsal kalkınmanın teşvik edilmesi açısından da önemli rol oynar.

Coğrafi işaretler, genellikle iki ana kategoriye ayrılır: menşe adı ve mahreç işareti. Menşe adı, ürünün tamamının belirli bir coğrafi bölgede üretilmesini ve o bölgeye özgü doğal ve beşerî faktörlerden kaynaklanan özelliklere sahip olmasını gerektirirken, mahreç işareti, ürünün üretim aşamalarından en az birinin ilgili coğrafi bölgede gerçekleşmiş olmasını yeterli görür. Örneğin, Antep Fıstığı ve Malatya Kayısısı menşe adı ile korunurken, Kayseri Pastırması mahreç işareti ile korunmaktadır.

Coğrafi işaretli ürünler, tescil edilerek korunur ve bu tescil, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yapılabilir. Türkiye'de coğrafi işaret tescili, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından verilmektedir. Uluslararası düzeyde ise Avrupa Birliği coğrafi işaret sistemi ve Dünya Ticaret Örgütü’nün Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması (TRIPS) kapsamında korunmaktadır.

Bu ürünler, yerel üreticilerin gelirlerini artırmakta ve bölgesel kalkınmayı teşvik etmektedir. Aynı zamanda kültürel mirası koruma ve geleneksel üretim tekniklerini sürdürme açısından da önemlidir. Tüketiciler açısından bakıldığında ise, coğrafi işaretler kalite garantisi sunar ve taklit ürünlerden korunma imkanı sağlar. Ancak, coğrafi işaretlerin etkin bir şekilde korunması ve denetlenmesi gereklidir; aksi takdirde taklit ve haksız rekabet sorunları ortaya çıkabilir.

Sonuç olarak, coğrafi işaretli ürünler, hem ekonomik hem de kültürel anlamda büyük bir öneme sahiptir. Yerel üreticilere katma değer sağlarken, tüketicilere de özgün ve kaliteli ürünler sunar. Bu nedenle, coğrafi işaretlerin korunması ve tanıtımı, sürdürülebilir kırsal kalkınma ve kültürel mirasın devamlılığı açısından stratejik bir öneme sahiptir. Ayrıca sürdürülebilirliği de destekleyen bir uygulamadır.