Celal Bayar Üniversitesi Tıp Tarihi Müzesi

Müze Bilim Müzesi

(Manisa, 2013 - )

Manisa’nın Şehzadeler Belediyesi sınırları içerisinde yer alıyor. 1539 ve 1540 yılları arasında annesi Ayşe Hafsa Sultan adına Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan yapı, 1922 yılında Yunan işgalinde yakıldı ve 1962 ve 1963 yıllarında restore edildi. 1996 yılında ise Celal Bayar Üniversitesi’ne tahsis edildikten sonra uzun çalışmalar sonucunda 30. 11. 2013 tarihinde Tıp Tarihi Müzesi şeklinde hizmete açıldı.

Hafsa Sultan Şifahanesi olarak da adlandırılan müze, enine dikdörtgen simetrik kuzey duvarı dışa taşmış vaziyette ve çok kubbeli bir yapıdadır. Kubbelerin her biri sekizgen kasnaklıdır ve yanlarında ocak bacaları bulunuyor. Kasnak ve duvar saçağında iki sıra kirpi dişler yer alır. Müzenin giriş kısmında üçer oda bulunmaktadır. 1963 restorasyonu binanın günümüze ulaşan bu son halini yansıtmaktadır.

Müze asırlık ilaç kapları, tıbbi aletler ile yazma eserlerin ve göz ameliyatı, dağlama gibi tedavileri canlandıran balmumu heykellerin yer aldığı odalardan oluşmaktadır. Balmumu heykellerde dağlama sahnesi, göz cerrahi sahnesi, musiki ile tedavi yöntemleri ve mesir macunu yapım aşaması sergilenmektedir. Görsel sunumlar içerisinde 14 animasyon filmi ve tıpla ilgili 50’ye yakın minyatür tablo ile şifa ayetleri içeren tablolar yer almaktadır. Ayrıca burçlara, hastalıklara ve milliyetlere uygun Türk müziği makamlarının neler olduğunu gösteren kioks ekranlar bulunmaktadır. Bu ekranlarda ziyaretçiler burçlarına uygun makama ait örnek eserler dinleyebilmektedir.

Müzenin en çok ilgi gören bölümlerden biri de tıbbı aletler ve tıp el yazmaları koleksiyonudur. Yaklaşık 200 adet tıbbi cerrahi aletin sergilendiği bu kısımda, Osmanlı İslam tıp yazmalarına ait örnekler de yer almaktadır. Müzeyi ziyaret edenler poster sunumlardan tıp tarihçesi hakkında bilgi edinirken, Türk ve İslam hekimlerinin kısa biyografilerini okuyup onları tanıma fırsatı bulur. Dış avludaki tıbbi bitkiler koleksiyonunda, hangi bitkinin hangi hastalıklara iyi geldiği taş baskı formlarda sergilenmektedir. Tedavi odalarında eski ilaç örnekleri ile tıbbi materyaller sergilenirken; şifa tasları, tahmisler ve mühürler müzenin özel parçaları arasında yer almaktadır.

Hafsa Sultan Şifahanesi’nin önemi mesir macununun karılıp halka dağıtıldığı yer olmasından ileri gelir. Hafsa Sultan Şifahanesi’nin, XVI. ve XVII. yüzyıllarda Manisa ve çevresinde karşılaşılan her türlü salgın, hastalık ve yaralanmaların teşhis ve tedavisinde tam teşekküllü bir sağlık merkezi olduğu açıktır. Son dönemlerinde ise vakıf gelirlerinin azalmasından dolayı tek hasta modeli, maliyet yönünden en düşük hasta grubunu oluşturan, akıl ve ruh hastaları ile düşkünler oldu ve bu durum halk nezdinde şifahanenin bir dönem tımarhane olarak da anılmasına neden oldu. Şifahaneye tedavi için gelen kişiler hiçbir ücret ödemeden tedavi görmekte, giyinme ve yıkanma gibi her türlü ihtiyaçları karşılanmaktaydı. Günümüzde de şifahanenin kuruluşundan bu yana ücretsiz olması geleneğine uyularak her gün 10.00 ile 22.00 saatleri arasında Tıp Tarihi Müzesi ücretsiz olarak ziyaret edilebilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Recep K. (2017). Tarihi Dokusuyla Şehzadeler Şehri Manisa, Türkiye’nin Kültür Dergisi, 17:78-85; https://manisa.ktb.gov.tr/TR-151860/sifa-sehri.html, (Erişim tarihi: 11.02.2020); http://www.tiptarihimuzesi.com/index.php/tarihce/, (Erişim tarihi: 11.02.2020).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Gönül C. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.