Çekereksu Hanı
Kervansaray ve Han Han Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2019
Kırşehir-Yozgat-Zile üzerinden Amasya ve Samsun’a uzanan Selçuklu ticaret yolu güzergahındadır. Günümüzde Yozgat-Kadışehri yolu üzerinde, Kadışehri ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Kesikköprü ve Örencik köylerinin kesiştiği noktadadır. Adını yakınlarından geçen Çekerek Suyu’ndan alan yapının I. Alaaddin Keykubad’ın eşi ve II. Gıyaseddin Keykubad’ın annesi Mahperi Huand Hatun tarafından 1239-1240 yıllarında inşa edildiği bilinmektedir. Acun (1981), yayınında Çekereksu Hanı yakınlarındaki Çöteli Köyü’nde bulunan ve 637/1239-40 tarihli bir kitabenin yapıya ait olduğunu ileri sürmektedir.
Kuzeydoğu ve güneybatı doğrultusunda uzanan yapıdan günümüze avlu bölümünün güneybatı, barınak bölümünün kuzey ve güney kagir duvarlarının bir kısmı, diğer duvar kalıntıları ise temel seviyesinde kalmaktadır. Sistematik bir kazı ve sondaj yapılmadan planı anlaşılamayacaksa da Erdmann’ın çıkardığı plana göre yapı, büyük ebatlı Anadolu Selçuklu kervansaraylarından olup avlu ve barınağı olan kervansarayların barınağı avlusuna göre dar olanlar grubuna girmektedir.
Yapının kuzeydoğu-güneybatı doğrultuda kareye yakın (açık) avlulu birimi (27x28 metre), aynı doğrultuda kareye yakın (kapalı) barınak bölümünden (27x23 metre) geniştir. Avlu ve barınak bölümlerine güneybatıda ve eksendeki kapılardan geçilmekteydi. Her iki bölümün güneydoğu beden duvarlarının eksen ve köşelerinde birer, kuzeybatıda ise sadece barınak bölümün kuzeydoğu köşesinde kare kesitli bir payanda bulunmaktadır. Avlu üçerden iki sıra paye ile üç sahına ayrılmış olmalıdır. Kuzeydoğu-güneybatı doğrultuda ve ortadaki avlunun iki yanında sivri kemerlerin örttüğü dörder mekân olduğu mevcut plandan hareketle şimdilik ileri sürülebilir. İkişer sıralı kare kesitli dörder paye ile ortadaki daha geniş üç sahına ayrılan barınak bölümü sivri tonoz örtülüdür. Yapı malzemesinden geriye sadece moloz taş dolgunun kaldığı görülmektedir.
Referanslar
Acun, H. (1981). Yozgat ve Yöresi Türk Devri Yapıları, Vakıflar Dergisi, 13: 635-715; Aytaç, İ. (2002). Selçuklu Kervansarayları, Türkler C.7. Ankara: 854-864.; Bilici, K. (2016). Anadolu Selçuklu Çağı Mirası. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Konya: Selçuklu Belediyesi.; Erdmann, K. (1961). Das Anatolische Karavansaray Des 13. Jarhhundrts. Teil-I, Berlin: Istanbuler Forschungen Band 21; Özergin, M.K. (1965). Anadolu Selçuklu Kervansarayları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 20: 141-147; Şahin, M. K. (2006). Anadolu Selçuklu Döneminin Önemli Yapılarından Çakallı Han Üzerine Bazı Düşünceler. İçinde; C. Yılmaz (Editör), 1.Ulusal Geçmişten Geleceğe Samsun Sempozyumu (ss. 427-447) Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Eğitim Hizmetleri Daire Başkanlığı; Turan, O. (1946). Selçuklu Kervansarayları, Belleten, 10(39): 471-496); Turgut D. (2015). Mahperi Huand Hatun ve Yaptırdığı Yapılar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yavuz, A.T. (1976). Anadolu’da Eş Odaklı Selçuklu Hanları, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2): 187-204; Yavuz, A.T. (1992). Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Mekân-İşlev İlişkisi İçinde Savunma ve Barınma. İçinde; IX. Vakıf Haftası Kitabı (ss. 253-284). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.