Büyükçekmece (Kurşunlu Han) Kervansarayı
Kervansaray ve Han Kervansaray Han Konaklama Tesisi Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han Kervansaray Han
-
2020
İstanbul’un batı yöndeki Rumeli’ye kadar uzanan lokasyonda kervan yolu veya askeri güzergah yerlerinden biri olarak düzenlenmiştir. Büyükçekmece Kervansarayı, batıya giden menzillerin üzerindeki ilk konaklama yeriydi. Kervansarayın kim tarafından ve ne zaman inşa ettirildiği tam olarak bilinmektedir. Ancak, Fatih Sultan Mehmet zamanında Osmanlı İmparatorluğu’nun Bizans’ı fethini kaleme alan Michael Critobulus (Kritovulos), Fatih’in Rumeli istikametinde bir kervansaray yaptırdığını belirterek bir yer işaretinde bulunmasına rağmen günümüzde herhangi bir kalıntı tespit edilememiştir Bunun yanında Kanuni Sultan Süleyman zamanında Büyükçekmece Köprüsü’nün inşasına başlandığı sırada plan olarak bir üçlü çeşme (Sultan Süleyman Çeşmesi) yaptırdığı yanı sıra, Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa’nın da Mimar Sinan’a minaresi olan bir namazgah inşa ettirdiği düşünüldüğünde kervansaray yapısında ilişkili bir dönemde yapıldığı söylenebilir. Mimar Sinan’ın eselerinin listelendiği Tuhfetü’l-mi’marin ve Tezkiretü’l-ebniye adlı eserlerinde kervansarayın adına yer verildiğinden dolayı Kanuni döneminde (1520-1566) yapıldığı anlaşılmaktadır.
Kervansaray, 48.00x20.00 metrelik ölçülerdedir. Dikdörtgen bir plana sahiptir. Tuğlalar yerleştirilerek kesme blok taşlardan yapılmıştır. Üstü iki tarafa meyilli durumdaki kırma çatı ile örtüldü. Kervnasarayın Kurşunlu Han olarak da anılmasının temel sebebi ilk başta çatı aksanının kurşun levhalar ile kaplanmasıdır. Günümüzde ise çatı bölümü kırmızı kiremitler ile örtülüdür. Kuzeyindeki cephede yuvarlak kemerli giriş bölümü vardır. Yapının içi sadece güney cephesindeki pencerelerden ışık almaktadır. Alttaki bölümde mazgal açıklıkları (sekiz adet) yer alır. Üstteki sekiz pencere de yuvarlak ve sivri kemerli şekillerde açılmıştır. Cephenin üçgen şeklinde yükselen bölümünde de ortada sivri kemerli bir şekilde tasarlanmış bir pencere ile iki tarafında yuvarlak pencereleri bulunmaktadır. Yapının iç bölümü, ortada yer alan 10 destek ayak ile ikiye ayrılmaktadır. Esasen ahşap olarak düzenlenen bu destekler veya payandalar, sonraki restorasyon çalışmalarında kare planlı beton payelere dönüştürülmüştür. Ahşap çatı yapısı da söz konusu payeler ile taşınmaktadır. Yandaki duvarlarda ise 11 ocak ile bunların aralarına yerleştirilmiş 12 dolap nişi vardır. Bu duvarlar etrafında ortadaki alandan yüksekçe yapılmış sekiler yer almaktadır. Bunların üzerine konaklayanlar yataklarını serebilmiştir. Giriş cephesinde birer mekan olduğu mevcuttaki kalıntıların sayesinde anlaşılmıştır. Sol taraftaki mekanın büyük ölçüde yıkıldığı ve sağ taraftaki mekanın ise yapısal olarak iyi bir durumda olduğu görülmektedir. Korunmuş durumdaki dikdörtgen planlı sağ taraftaki odanın giriş bölümüne açılmış kapısı ve lokma demir parmaklıklı iki penceresi daha bulunduğu tespit edilmiştir.
1939-1945 yılları arasında askeri silah deposu ve konaklama yeri olarak kullanılan kervansaraya zirai saman ambarı yapılmıştır. Zaman içerisinde tahribata uğrayan tarihi mekan Vakıflar Genel Müdürlüğü kararı ile 1965-1966 yıllarında restore ettirildi. Daha sonra Büyükçekmece Gölü tarafında bir yağ fabrikasına depo olarak kiraya verildi. Son olarak 1988 yılında büyük bir onarım ve çevre düzenlemesi ile kültürel mirasa yeniden kazandırılarak turizme açıldı.
Referanslar
Dernschwam, H. (1987). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları; Eyice, S. (1992). Büyükçekmece Kervansarayı. TDV İslam Ansiklopedisi, 6: 519-520; Kuran, A. (1986). Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı; Yücel, E. (1971). Büyük Çekmece’de Türk Eserleri. VD, IX: 99-100.