Kadim ve öncü Oğuz boylarının yerleşim sahalarından biri olan Bayburt, tarihî İpek Yolu üzerinde kurulmuştur. Köklü geçmişi ile yalnızca Türk kültürünün değil, Türk destan ve hikâye kahramanlarının da yaşam sürdüğü önemli duraklardan biri olmuştur. Dede Korkut boylarının anlatıcısı kabul edilen, Oğuz’un bilicisi ve ereni Dede Korkut’un mezarının Masat Köyü'nde ve boylarda kahramanlıkları ile yer alan beylerden Bamsı Beyrek’in mezarının ise Bayburt Kalesi'nde bulunan zindanın hemen karşısında yer alan Duduzar Tepesi'nde olduğuna inanılır.

Dede Korkut ile kurduğu bu illiyet bağından ve zikredilen mekanların da varlığından ötürü, 1995 yılından bu yana “Dede Korkut Uluslararası Kültür Sanat Şenlikleri”nin düzenlendiği kentte, Dede Korkut, Bayburt’un bir simgesi haline dönüşmüştür. UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) tarafından 1999 yılı, Dede Korkut’un 1300. yılı kabul edilmiş; 28 Kasım 2018'de ise “Dede Korkut” UNESCO Dünya Somut Olmayan Kültür Mirası Temsili Listesi'ne oy birliğiyle dahil edilmiştir. Türkiye, Dede Korkut boyları ile dünyada söz konusu listede en fazla öğesi, değeri olan ilk beş ülke sıralamasındaki yerini korurken, Dede Korkut anlatıları ile birlikte ülkemiz, 17. kültürel varlığını bu listeye eklemiş bulundu.

Yöre insanı tarafından Dede Korkut’un anayurdu kabul edilen ve Dede Korkut ile simgeselleşen Bayburt’ta, söz konusu kültürel cevherin hayat bulup gelecek nesillere taşınması, bu kültürel mirası yaşatma amacı ile Bayburt Belediyesince, Bayburt Valiliği'ne 2019 senesinde devri gerçekleştirilen ve uzun yıllar Cumhuriyet Caddesi’nde Kız Meslek Lisesi olarak hizmet veren tarihi bina, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu ve Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı'nın katkılarıyla yapılan restorasyon çalışmalarının akabinde, 4 Mayıs 2023 tarihinde “Bayburt Dede Korkut Şehir Müzesi” olarak Dedem Korkut’un duası ile ziyaretçilere kapısını açtı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu ve Bayburt Valiliği arasında imzalanan “Bayburt Kent Müzesi Teşhir ve Tanzim Projesi Protokolü” kapsamında müzenin finanse edicisi Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu oldu.

Kültür Turizm Bakanlığı özel müzeler kategorisinde yer alan müze, “Bayburt Dede Korkut Kent Müzesi” olarak listede yer alsa da açılışı ve tanıtımı “Bayburt Dede Korkut Şehir Müzesi” adı ile yapılmıştır. Müze Bayburt İl Özel İdaresi’ne bağlı iken denetleme ve kontrolü Bayburt Müzesi Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

“Bayburt Dede Korkut Şehir Müzesi” kentin binlerce yıllık tarihi, kültürel ve doğal güzelliklerinin yanı sıra, gelenek ve görenekleri de -tarihte bir yolculuk vaadi ile- ziyaretçilerle buluşturuyor. Etkileşimli, interaktif ve profesyonel müze özelliğinin yanında şehrin kadim geçmişini de teknolojinin nimetlerinden faydalanarak aydınlatan, tarihi/arkeolojik eserler, taş yazıtlar, kitabeler, belge, resim ve fotoğraflar ile Dede Korkut dua simülasyonunun da yer aldığı müze, kültürel zenginliği de yansıtıyor. Müzede ziyaretçilerle buluşturmak üzere, Türk boylarının destansı hikayelerini soylayan Dedem Korkut ile Bayburt şehrinin bağ kurması, Dede Korkut’un Türk kültüründeki tarihi önemi ve yerinin öğretilmesi, anlatıların sonraki kuşaklara intikal ettirilmesi, kolektif belleğin muhafazası amacıyla Dede Korkut boylarını temsil eden bal mumu heykel ve maketlerin yer aldığı bir bölüm de tasarlanmış. Bu bölümde Dede Korkut; soylamaları, ağıtları, sözlüğü hülasa boyları ile yer alıyor. Kop Dağı Müdafaası, Ermeni zulmü gibi tarihi öneme haiz, Bayburtlu'nun ve Türk milletinin gönlünde ve zihninde derin izler bırakan tarihi olaylar da bilgi, belge, eser ve buluntularla müzede sergilenirken; dijital ekranlar vasıtasıyla farklı görsel ve sorular ile ziyaretçilere açılan; "Ne kadar Bayburtlusun?" ve "Köyüne Dokun" bölümleri, müzeye etkileşimli bir müze özelliği de katıyor. "Anadolu İrfan Mektebi Bayburt" adlı bölümde ise Anadolu’nun hususen Bayburt ilinin irfan geleneğinin mana önderlerinin yaşamlarına ait belgeler ve bilgiler aktarılıyor.

Dede Korkut’u bir marka haline getirmek amacıyla, Dede Korkut’un geçmişi, bugünü ve geleceği birleştiren, asırları aşan dili ile çağın imkanlarını buluşturan bu tarihi, çok boyutlu bir müze özelliğine haiz yapıda bir de kütüphane yer alıyor.