Nevşehir ilinden 13 kilometre uzaklıkta yer alan Göreme ilçesindeki Göreme Açık Hava Müzesi’nin girişinde bulunmaktadır. Şapel, XI. yüzyıla tarihlenmektedir. Yapı, çoğu kaya kilisesinde olduğu gibi dikdörtgen planlıdır. Nef enine beşik tonozludur ve üç apsislidir. Şapelin narteksi sütunlarla ayrılmıştır ve burada mezar çukurları bulunmaktadır. Bu mezarların büyük olasılıkla şapelin bağışçısına ve yakınlarına ait olduğu sanılmaktadır. Benzer şekilde nefteki mezar nişinin kime ait olduğu bilinmemekle beraber araştırmacıların ortak görüşüne göre nişin tonozunda yer alan üç adet Malta Haç'ının Tanrı’yı (Baba), İsa’yı (Oğul) ve Kutsal Ruh’u temsil ettiği düşünülmektedir. Şapelde iki tür boyama tekniği söz konusudur. Kırmızı aşı boyası ile ana kayaya doğrudan uygulanan geometrik süslemelerle beraber secco tekniği ile de dini sahneler resmedilmiştir. Ana apsiste; İsa portresi ile Meryem ve Çocuk İsa, ayaklarının dibinde de şapeli yaptıran şahıs yer almaktadır. Kuzey duvarında at üzerinde resmedilen Aziz Theodore ve güney duvarında ise at üzerinde ejder ile savaşan Aziz George, Aziz Demetrius ve iki azize tasvirleri yer almaktadır. Aziz Basil Şapeli’nde Azize Barbara Şapeli ve Elmalı Kilise’deki sağlamlaştırma çalışmalarının bir benzeri yapılmıştır. Şapel üzerinde yer alan kaya kütlesindeki incelmenin giderilmesi için taş kaplanarak üzeri hidrolik kireç harcı ile sıvanmıştır.

Şapel adını piskopos Aziz Basil'den almaktadır. Aziz Basil, 329-330 yıllarında Caeseria’da (Kayseri) dünyaya gelmiştir. Roma İmparatorluğu’nun Hristiyanlara yaptığı baskılara karşı kahramanca gösterdiği tavırlar ve Hristiyan teolojisine yaptığı katkılar nedeniyle batı literatüründe Great Basileios (Büyük Basileios) olarak da bilinmektedir. 370 yılında Caeseria piskoposu olan Basil, İznik Konsili’nden sonra ortaya çıkan ve Oğul ile Babanın aynı özden olmadığını savunan Arius akımına karşı verdiği teolojik mücadele nedeniyle “Tanrı’nın Doğu’da bahşettiği bir kurtarıcı, surları sağlamlaştıran bir tamirci” olarak da anılmaktadır. Bu bakımdan Ortodoks öğretiyi savunmuştur. Anadolu’da yetişen ve Hristiyanlığın şekillenmesinde aktif rol olan Kapadokyalı Babalar’ adıyla tanınan üç önemli din adamından (Aziz Basileios, Nazianzlı Gregorius ve Nyssalı Gregorios) biridir. Söz konusu üç kilise babası, Tanrı (Baba), İsa (Oğul) ve Kutsal Ruh'u ayrı varlıklar olarak kabul etmiş, üçünün de kendine özgü özellikleri olduğunu bununla birlikte üçünün de bir ve aynı özden geldiğini savunmuşlardır. Kutsal Teslis ya da Kutsal Üçleme adı verilen bu inanca göre Tanrı (Baba) ve İsa (Oğul) ruhu aynı özden geldiği için parçalanamaz ve Oğul Tanrı’nın dünyada vücut bulmuş hali'dir.

Aziz Basil’in ölmeden önce erkek ve kadın keşişlere bıraktığı, manastır hayatının düzenlemesinde önemli rol oynayan 55 Büyük Kural’ ile 313 Küçük Kuralı kapsayan Uzun Kurallar (Manastır Kuralları) eseri Latinceye çevrilmiştir. Aziz Basil, bu kuralların bazılarıyla rahiplerin ibadetle birlikte çalışmasını ve dünyaya faydalı olmasını istemiş, topluluk yaşamını övmüştür. Münzevi hayat yaşayan rahiplerin manastırda toplulukla birlikte yaşamaları, günde yedi defa yapılan toplu ibadet sonrasında toplu çalışma yapılması, toplu yemek yenmesi, yiyeceklerin ve eşyaların ihtiyaç sahipleriyle paylaşılması, hasta ziyaretleri, yaşlı bakımı vb. kurallar bunlara örnek olarak verilebilir. Onun oluşturduğu yeni sisteme göre manastırlar toplum yararına hizmet veren mekanlardır. Böylece Mısır ve Suriye’deki katı manastır sistemine yeni bir yorum getirmiştir. Hıristiyan dünyasında şekillenecek olan eremitik manastırcılık (yalnız yaşam) ve cenobitik manastırcılık (toplu yaşam) arasında yer alan göreli (skete) manastırcılığının oluşmasına katkı sağlamıştır. Aziz Basil’in Kapadokya bölgesinde başlattığı manastırlardaki sosyal hizmet sistemi daha sonra diğer bölgelerdeki manastırlara da yayılmıştır. Aziz Basil’in Tokalı Kilise’de ve Göreme Açık Hava Müzesi’ndeki Aziz Basil Şapeli’nde, Karanlık Kilise’de ve Yılanlı (Onuphrius) Kilise’de tavsirleri yer almaktadır. Gerek Doğu Hıristiyanlığında gerekse Batı’da saygın kabul edilen isimlerden biri kabul edilmesi nedeniyle 1 Ocak tarihi Aziz Basil Günü olarak belirlenmiştir.