Ayaz Paşa Camii, Erzurum’un en eski Osmanlı dönemi eserlerinden biridir. Caminin kitabesi olmadığından dolayı hangi tarihte inşa edildiği Erzurum salnamelerindeki kayıtlara göre yapılmaktadır. Bu kayıtlara göre Ayaz Paşa Camii Kanuni Sultan Süleyman döneminin Erzurum valilerinden biri olan Ayaz Paşa tarafından 1560 yılında yaptırılmıştır. Cami avlusunda bulunan medrese, çeşmeler ve hamamla birlikte bir külliye olarak planlanmıştır. Medrese bölümünü 1799’da Şeyhzade Ömer Efendi; çeşmeleri ise 1780 yılında İbrahim Hıfzı Paşa yaptırmıştır. Medrese ve hamam bölümleri günümüze sağlam bir şekilde gelememiş ve ortadan kalkmıştır. 

Ayaz Paşa Camii’ne plan olarak bakıldığında ön cephesinde üç gözlü son cemaat yeri ve düz dam örtülü harim alanından oluştuğu görülmektedir. Cami kareye yakın dikdörtgen bir alan üzerine inşa edilmiştir. Yapının doğu ve batı cephelerinde altta birer, üstte ikişer; güney cephede altta ve üstte ikişer; kuzey cephede ise ikişer pencere bulunmaktadır. Caminin kuzey cephesinin ortasında bulunan giriş kapısı sivri kemer alınlıklı olarak tasarlanmıştır. Ayrıca kapının süslemesinde bitkisel ve geometrik motiflerin bulunduğu taş levhalar kullanılmıştır. 

Dört ahşap ayak üzerine yerleştirilen harim bölümünün üzeri iç kısımdan ahşap, dıştan ise düz toprak dam ile kapatılmıştır. Kıble duvarından taştan yapılmış mihrap nişi bulunmaktadır. Mihrabın sağ tarafına ise minber yerleştirilmiştir. Minber orijinal değildir. Ahşaptan yapılan minberde süsleme unsuru olarak bitkisel bezemeler ve yıldız motifleri kullanılmıştır. 

Ayaz Paşa Camii’nin minaresi kuzeydoğu köşesinde bulunmaktadır. Minare tek şerefeli, kare kaideli ve silindirik gövdeli olarak planlanmıştır. Kaide kısmında kesme taş, silindirik gövdede ise tuğla malzeme kullanılmıştır. Şerefe korkuluğunda ise kamber taş malzeme kullanılmıştır. Orijinal özelliğini koruyamayan Ayaz Paşa Camii günümüzde hala aktif olarak kullanılmaktadır.