Ankara Gar Gazinosu

Eğlence İşletmesi Gazino

(Ankara, 1966 – ?)

Cumhuriyet döneminde Başkent Ankara’ya kazandırılmış önemli yapılar arasında yer alan Ankara Garı’nın yapım aşamasında projelendirilen Ankara Gar Gazinosu, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün isteği üzerine, başkente gelen yabancı konukları ağırlamak amacıyla inşa edildi. Gar gazinosunun istasyonla birlikte inşa edilmesinin temel nedeni hükümet merkezini iş ve seyahat nedeniyle ziyaret eden kişilerin temizlik, istirahat, yiyecek gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri bir mekâna ihtiyaç olmasıydı. Ankara’yı ziyaret eden yabancı konuklar ve heyetler Ankara'ya trenle gelmek zorunda olduklarından önce gara ulaşır sonrasında konaklayacakları Ankara Palas’a geçerdi. Resmi görüşmeler hemen karşıda bulunan TBMM binasında yapılır, güzel bir akşam yemeği ve eğlence için Ankara Gar Gazinosuna gidilirdi. 

Gazino binası, İstasyon Meydanı’na girişte, sağ tarafa konumlandırılmıştı. Kulesiyle birlikte modern mimarlığın özelliklerini yansıtan gazino, yapıldığı yıllarda havuzlu, güzel ve bakımlı bir bahçeye sahipti. Açık ve kapalı olmak üzere iki ayrı mekândan oluşan gazino, gündüzleri lokanta, geceleri lokanta ve gazino olarak faaliyet gösteriyordu. Dönemin kaynaklarında mekânın dip tarafında sahnesi olan dikdörtgen bir salonunun olduğu ve kapasitesi 300 kişi olarak belirtilen  terasının bulunduğu belirtilmekte, bu teras "Ankara’yı en güzel görecek yer" olarak betimlenmektedir. Teras 1940’lı yıllarda kaldırılır ve yerine alt kata uygun bir kat ilâve edilir.

Gar Gazinosu’nun dekorasyonuna ilişkin bilgiler çok kısıtlı olmakla birlikte, Gülseren Engin’in "Sancılı Kent Ankara" isimli kitabında mekana ait bazı özellikler yer almaktadır. Buna göre  siyah kadife perdeleri olan gazinoda kapının girişinde boyalı ampuller takılmış küçük aplikler bulunmakta, içerde güçlü ışıkları olan kristal avizeler yer almaktadır. Ankara'da dönemin saygın üç gazinolarından biri olan gar gazinosu, belediye değerlendirmesinde lüks sınıf işletmeler arasındadır. Batı standartlarında hizmet veren, seçkin bir eğlence kültürü sunan gazino, şehirde elektrik verilen yerlerin sınırlı olduğu bir dönemde klima konforuna sahiptir. Gazino işletmeciliğinin çağdaş bir anlayışla ele alındığı dönemde müşteri memnuniyetine önem veren işletme müdürü aynı zamanda sıkı bir disiplin anlayışı ile işletmeyi yönetmektedir. Eşine zor rastlanabilecek yemekleri olan gazino, başgarson Niyazi Bey yönetiminde Macar ve Rum garsonlardan oluşan kadrosuyla profesyonel bir servis avantajına sahiptir. Gazino; beyaz keten örtülü masaları, temiz, beyaz ceketli garsonları ile hatırlanmaktadır.  Müdavimlerinin kibarlığı ile ünlü olan gar gazinosunun bir diğer özelliği gazinoya sadece kravatlı ve takım elbiseli erkekler ile şık giyimli kadınlar müşteri olarak kabul edilmekte, kravat ve takım elbisesi olmayan beyler içeri alınmamakta, çok hatırlı olan müşteriler için yedek kıyafet bulundurulmaktadır.

Ankara Gar Gazinosu, Cumhuriyetin genç başkentine iş amacıyla gelen  yabancıların mekânı olduğu gibi, yazarların, gazetecilerin, bürokratların ve Ankara halkının da gittiği mekanlardandı.  Örneğin, 1939 yılını milletvekili olarak Ankara’da geçiren Yahya Kemal cumartesi akşamları Gar Gazinosu’nda olduğu, Sebahattin Ali’nin de ailesiyle gelmekten keyif aldığı belirtilmektedir. Şehir kültürünün yaşanmaya başladığı ilk mekânlardan olan gazino, ailece gidilip akşam yemeklerinin de yenilebildiği; Safiye Ayla, Münir Nurettin Selçuk gibi sanatçıların konserlerini izlemenin mümkün olduğu önemli bir eğlence mekânıydı. Gazinonun gece programları, ağırlıklı olarak “çok dilli” müzik yapan topluluklar ve revü yıldızlarından oluşan enternasyonel grupların yaptıkları gösterilerdi. Yerli ve yabancı birçok ses sanatçısının yanı sıra dünyaca ünlü revü gruplarının da program yaptığı bu gazinoda, Dario Moreno, kendi orkestrası ile Yunanlı sanatçı Nini Zaha, Tuna Ötenel, Erol Pekcan ve gazinonun sürekli orkestrası olan Orhan Sezener caz orkestralarıyla  müzik ziyafetleri vermiştir. 

Ankara Gar Gainosu gündüz gösterimi anlamına gelen matinelerin de düzenlendiği bir mekândı. Yemek ve içki servisinin bulunmadığı sadece meşrubatın ikram edildiği bu matineler genellikle hafta içi akşamüstü saatlerinde gerçekleştirilirdi. Modern insanın gündelik yaşamının ayrılmaz bir parçası hâline gelmiş olan, gerek resmi gerekse özel kişi ve kurumlarca düzenlenen çay, defile, nişan, düğün, balo, vb. birçok etkinliğe de ev sahipliği yapan gazino aynı zamanda yeni hayatın kurallarının öğrenildiği bir okuldu.

Ankara Gar Gazinosu’nun işletilmesiyle ilgili olarak çok fazla kaynağa ulaşılamamakla birlikte, Özalp’in aktardığı bilgilere göre, açıldığı 1937 yılından itibaren işletmeciliğini Fransız Wagon-Lits Cook şirketi yürüttü, 1950’li yıllarda ise işletmecisi Abdullah Bey adında bir kişidir. Bir başka kaynak gazinoyu devlet demiryolları memurlarından olan ve oradan ayrılan Niyazi Bey’in Yugoslav bir ortakla çalıştırdığı yönünde bilgi aktarmaktadır. Gazinonun ilk önce Turan Osman isimli bir kişiye verildiği, sonra Demiryolları tarafından işletildiği, daha sonra da yataklı vagonlara verildiği şeklinde bilgi de mevcuttur. 1960'lı yıllarda gazinonun farklı kurum ve kuruluşlar tarafından farklı işlevlerle kullanıldığı söylenebilir. Bu bağlamda önce, Türk Hava Yolları Yolcu Terminali ve Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü binası olarak kullanıldı. TCDD İşletmesi mekânın şartlı kiraya verileceğini ilan etti (2004). TCDD yönetiminin 2010 yılındaki girişimiyle gazino binasında proje ve keşif çalışmaları başlatıldı. 2012 yılında Ankara Gar Gazinosu’nun yeniden açılacağı haberleri yapıldı. Restorasyondan sonra birçok değişikliğe uğrayan mekân günümüzde Kule Restoran olarak hizmet vermeye devam etmektedir.

 

Yararlanılan Kaynaklar

Baykaler, İ. (2011). Unutamazdınız O Güzellikleri ve Geceleri. G. Tunç. İçinde; Bir Aşk Bir Hayat Bir Şehir, Ankara’nın Mekânları, Zamanları, İnsanları (ss. 73-82). Ankara: Dipnot Yayınları; Engin, G. (2008). Sancılı Kent Ankara. Ankara: Heyamola Yayınları; Özalp, N. (2016). Bir Başkentin Anatomisi, 1950’lerde Ankara. Ankara: İdeal Kent Yayınları; Poyraz, İ. (2011). Ben Bugüne Alışamadım. İçinde; G. Tunç (Editör), Bir Aşk Bir Hayat Bir Şehir, Ankara’nın Mekânları, Zamanları, İnsanları (ss. 16-25). Ankara: Dipnot Yayınları; Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr, (Erişim tarihi: 18. 07. 2018; http://www.arkitera.com/haber/10111/kravatinizi-takin-cilginca-eglenin, (Erişim tarihi: 07. 03. 2018); Uysal, Y. (2009). TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bina Kimlikleri Söyleşileri-1, http://www.mimarlarodasiankara.org/_media/6/5425.pdf, (Erişim tarihi: 06. 03. 2018); Zat, E. (2014). Rakı Ansiklopedisi Meyhane Baskısı. İstanbul: Overteam Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Aslanoğlu, İ. (2001). 1930-1950 Yılları Ankara’sının Eğlence Yaşamı İçerisinde Gazino Binaları. Y. Yavuz (Editör) içinde: Tarih İçinde Ankara. Ankara: ODTÜ, Ankaralılar Vakfı, Ankara Enstitüsü Vakfı, Ankara Sanayi Odası Ortak Yayını; Özalp, N. (2016). Bir Başkentin Anatomisi, 1950’lerde Ankara. Ankara: İdeal Kent Yayınları.