Ankara’da ulusal bir halk müzesinin kuruluş kararı, Milli Eğitim Bakanlığı'nın 15 Temmuz - 15 Ağustos 1923 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Birinci Heyet-i İlmiye Toplantısı’nda alındı. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey, Budapeşte Etnografya Müzesi şeflerinden Macar Türkolog Prof. J. Meszaroş’u müzenin kuruluşu için görevlendirdi. 1. 02. 1924 tarihinde göreve başlayan Meszaroş’un hazırladığı raporlar çerçevesinde çalışmalar başlatıldı. Ankara Etnografya Müzesi’nin temeli, Ankara’ya hâkim ve oldukça kutsal bir öneme sahip Namazgâh Tepesi’nde 25. 09. 1925 tarihinde atıldı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın öncülüğünde ve Maliye Bakanlığı’nın destekleriyle başlayan inşaatın mimarlığını Arif Hikmet (Koyunoğlu) Bey ve müteahhitliğini ise Erzurumlu Nafiz Bey üstlendi. Cumhuriyetin ilk yıllarında Anadolu’nun ortasında, bir bozkır kasabasında başlayan müze binasının yapım aşaması oldukça zorlu geçti ve bina 1927 yılının yazında tamamlandı.

Bina, yaklaşık 854 metrekare alan üzerinde dikdörtgen şeklinde inşa edilmiş, açık avlulu ve tek kubbelidir. Kesintili bir bodrum kat üzerinde önde tek katlı müze, arkada iki katlı idari kısım olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Yapının, duvarları küfeki taşı ve alınlık kısmı, merdivenler ve döşemeler ise mermerle kaplanmış olup oyma süslüdür. Binaya 28 basamaklı bir merdivenle çıkılıyor ve kapıdan girişte önce kubbe altı holüne ve buradan da iç avlu denilen sütunlu kısma geçiliyor. Buraya mermer bir havuz yapılmış ve çatı kısmı açık bırakılmıştır. İç avlunun etrafında simetrik olarak büyüklü küçüklü salonlar yer alıyor.

01. 06. 1927’de müze müdürlüğüne, Dr. Hamit Zübeyr (Koşay) Bey atandı. Tamamlanan bina, Meszaroş’un hazırladığı raporlar doğrultusunda düzenlenmeye başlandı ve aynı yıl Milli Eğitim Bakanlığı tarafından müzenin önüne konulması için Mustafa Kemal Paşa’yı omuzunda pelerini ile at üzerinde gösteren büyük bronz bir heykeli yaptırıldı. Cumhuriyet döneminde Ankara’ya yapılan ilk anıt olan ve İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica’ya yaptırılan bu heykel, 4. 11. 1927 tarihinde Başbakan İsmet (İnönü) Paşa’nın da katıldığı büyük bir törenle açıldı.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa, bu müzenin kuruluşuna özel bir önem verdi ve Mayıs 1928’de Afgan kralının Türkiye’yi ziyareti sırasında müzenin açılışını erken tarihte gerçekleştirmek istedi. Bu esnada Ressamlar Cemiyeti, tefriş çalışmaları devam eden müzede, Cumhuriyet dönemi genç ressamları tarafından çizilen ve sanatsal değeri çok yüksek yapıtlardan oluşan bir resim sergisi açtı. Mustafa Kemal Paşa, sergilenen bu eserlerle yabancı bir konuğu etkilemek ve Türk devrimini Doğulu bir lidere anlatmak düşüncesinden hareketle, 25. 05. 1928 tarihinde Amanullah Han ve eşi Kraliçe Süreyya ile birlikte Etnografya Müzesi’ndeki resim sergisinin açılışını yaptı.

Ankara’nın Altındağ ilçesinde bulunan Etnografya Müzesi’nin resmi açılış tarihi, 18. 07. 1930’dur. Kültür, sanat ve eğitim alanında, bünyesinde çok değişik koleksiyonları barındıran müzede, Türk sanatının Selçuklu devrinden günümüze kadar devam eden pek çok örnekleri sergileniyor. Anadolu’nun çeşitli yörelerinden derlenmiş Türk kıyafetleri, süs eşyaları, kına yakma töreni, damat tıraşı sergisi, el dokuması halı ve kilimler, madeni eserler, yemek sofrası, sünnet odası, Türk kahvesi, cam ve çini eserler, Osmanlı dönemi savaş aletleri, Türk yazı sanatı ve ağaç işçiliklerinden örnekler yer alıyor.

Müzenin bu objeler dışında, Anadolu etnografya, folkloru ve sanat tarihiyle ilgili eserleri içeren bir ihtisas kütüphanesi bulunuyor. Müze, Türk sanatına ait sosyal ve kültürel eserlerin depolanması ve örneklerinin sergilenmesi dışında 15 yıl da Anıtkabir işlevini yerine getirdi. Atatürk’ün naaşı, 20 Kasım’da İstanbul’dan Ankara’ya getirildi ve 21. 11. 1938 tarihinde müzenin iç avlusunda hazırlanan geçici kabrine konuldu. Müze, naaşın 10. 11. 1953 tarihinde Anıtkabir’e nakline kadar devlet başkanlarının, yabancı heyetlerin ve halkın ziyaret yeri oldu.