Varda (Alman) Köprüsü

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: NERMİN MERVE YALÇINKAYA (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: LALE YILMAZ (2024) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Adana’nın Karaisalı ilçesine bağlı Hacıkırı Mahallesi’nde bulunmaktadır. Kültürel bir miras niteliği taşıyan bu viyadük köprü, aynı zamanda toplumda bir mühendislik harikası olarak nitelendirilmektedir. 1888 Yılında Osmanlı Padişahı II. Abdülhamit ile Alman İmparatoru II. Kaiser Wilhem arasında imzalanan bir sözleşme (Bağdat demiryolu inşaatı projesi) kapsamında inşa edilmiştir. 1905 yılında yapımına başlanan köprüye çelik kafes taş örme tekniği uygulanmıştır. 172 metre uzunluğu ve üç ayak üzerinde 99 metre yüksekliğe sahip köprü 1916 yılından bu yana kullanılmaktadır.

Pozantı-Adana Demiryolu Hattı üzerinde bulunan köprü, Karaisalı kent merkezinin yaklaşık 16 kilometre batısında yer almaktadır. Karaisalı üzerinden karayolu ile Adana kent merkezine 64 kilometre; demiryolu ile Adana Tren İstasyonu’na 63 kilometre; Mersin’in Tarsus ilçesine ise yaklaşık 50 kilometre uzaklıktadır. Teknik açıdan oldukça başarılı kabul edilen bu yapı, aynı zamanda görsel tasarım yönünden de büyük ilgi görmektedir. Bölge için bir cazibe merkezi olması ile bölgenin tanınırlığını artırarak turizm yönünden önemli bir unsur haline gelmiştir. Kırsal turizmin yerel kalkınmadaki etkileri de göz önüne alındığında, Varda Köprüsü Karaisalı ilçesi ve Adana için kırsal turizm faaliyetlerini destekleyici bir destinasyon olarak ifade edilebilir. Varda Köprüsü’nün görsel yönden oldukça etkileyici olmasının yanı sıra, bulunduğu bölge, dağ ve doğa yürüyüşü, doğa gözlemciliği, bitki inceleme, fotoğraf çekimi gibi rekreasyonel ve bilimsel çeşitli aktivitelerin gerçekleştirilmesi ve farklı turizm çeşitlerinin deneyimlenmesi için oldukça uygun bir yapıdadır. Bölge, coğrafik yönden Toros Dağları ile Çukurova arasında geçiş alanında yer alması nedeniyle, özellikle yaz aylarında daha tercih edilebilir iklimsel yapıya sahiptir.

Referanslar

Adana İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019). Varda Köprüsü, https://adana.ktb.gov.tr/TR-240587/varda-koprusu.html, (Erişim tarihi: 12.08.2020); https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/adana/gezilecekyer/varda-koprusu, (Erişim tarihi: 12.08.2020); Karaisalı Belediyesi. (2019). Tarihi ve Turistik Yerler Tanıtım Kitapçığı. Adana: Karaisalı Belediyesi; Tokgöz, G., Say, N. ve Yalçınkaya, N.M. (2018). Adana-Karaisalı İlçesinin Kırsal Turizm Olanaklarının Araştırılması. III. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 20-21 Nisan, Hatay; Türkiye Kültür Portalı (2019). Varda Köprüsü-Adana, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/adana/gezilecekyer/varda-koprusu, (Erişim tarihi: 12.08.2020).

2 / 2

Adana’da, Toros Dağları’nda Karaisalı ve Hacıkırı (Kıralan) arasında, Çakıt Deresi Vadisi'nde yer almaktadır. Bağdat Demiryolları üzerinde yer alan en uzun ve en yüksek viyadük niteliğini taşıyan Varda Viyadükü, 1905-1910 yılları arasında bir Alman şirket tarafından inşa edilmesi nedeniyle “Alman Köprüsü” adıyla tanınmaktadır. Yöre halkı tarafından “Koca Köprü” olarak anılmaktadır. Viyadük, Konya’dan Adana’ya ulaşan Bağdat Demiryolları rotasında 307,22. kilometresinde yer almaktadır. Viyadüğün toplam uzunluğu 222 metre olup en yüksek orta ayağın boyu 93 metre, yapının tam yüksekliği 99 metredir. Viyadük, Osmanlı vatandaşı mühendis Nikolas Mavrogordato tarafından gerçekleştirilen projenin önemli bir bölümü niteliğiyle inşa edilmiştir. Mavrogordato, Philip Holzman şirketinin Toros bölümü Belemedik Başmühendisi göreviyle Anadolu Demiryolları hattının inşasında uzun yıllar çalışmış başarılı bir mühendistir. Ancak Demiryolları Genel Müdürü Behiç Erkin’e yönelik çeşitli haksızlık ve vefasızlıkları gerekçe göstererek 21 Şubat 1921 tarihinde görevinden istifa etmiş, görevine yeniden yapılan çağrıyı reddetmiştir. 1927 yılında Alman hükümeti tarafından desteklenen Azerbaycan’da Bakü-Tahran demiryolu hattının yapımını gerçekleştirmiştir. Bundan sonraki yaşamını Almanya’da sürdüren Mühendis Nikolas Mavrogordato, 1931 yılında Berlin’de hayatını kaybetmiştir.

Varda Köprüsü’nün inşası 1905 yılında bahar aylarında her iki uçta başlatılmıştır. Köprüde kullanılan iskele ve kalıp keresteleri bir dönem Almanya’dan getirilmiş, ancak Belemedik’teki ağaçların üstünlüğü nedeniyle bu ağaçlar Belemedik Kereste Fabrikası’nda işlenerek kullanılmıştır. Köprünün yapımına iki büyük ayaktan başlanmış, Hacıkırı yönünde ilk üç kemerin inşası gerçekleştirilmiştir. Ayakların üst bölümüne taşların taşınması amacıyla Alçak Gedik ile Hacıkırı yamaçları arasında ilk kez uygulanmak üzere bir tür teleferik sistemi kurulmuştur. 1906 yılında köprü yükseltisi oluşturulmuş ve viyadükün iki ana ayağının ana gövdesine dört ton ağırlığında iki adet mermer blok yerleştirilmiştir. Çok vagonlu ve ağırlık taşıyan trenlerin köprünün ayak sistemine zarar vermemesi amacıyla hafif virajlı yapılmıştır. Ayrıca köprünün kemer iskelelerinin ayakların üzerine yerleştirilmesi ilk kez bu köprüde uygulanmıştır. Köprünün inşa edilen her iki ayağı 93 metreye ulaştığında altı metrelik bölüm kemer araları örülerek yükseltilmiş, köprünün üzeri beton dökülerek düzleştirilmiştir. Köprüde boğazın yatağına bağlandıkça kalınlaşan payelere sahip olan üç adet otuz metre uzunluğunda ana kemer inşa edilmiştir. Yapıyı dağ geçidinin her iki tarafına bağlayan biri dört kemerli, diğeri üç kemerli olmak üzere iki set halinde kemer açıklığı bulunmaktadır. Viyadük Ekim 1910 tarihinde tamamlanmıştır. Köprünün kemer ve destek sistemi Hicaz Demiryolu'na benzer, ancak daha küçük ölçüde olup Filistin’deki örneklerle de benzerlik taşımaktadır. Ayrıca köprü inşasında hafif eğim ve üzengitaşı gibi nitelikler Japonya’da Amerikalı mühendis Pownall tarafından 1893 yılında inşa edilen tuğla kemerli Usui Geçidi köprüsüyle benzerlik taşımaktadır.  

Referanslar

Christensen, P. H. (2017). Germany and the Ottoman Railways: Art, Empire, and Infrastructure. New Haven ve Londra: Yale University Press; İşisağ, A.N. (2018). Varda Köprüsü ve Nicholas Mavrogordato Efendi. Akademisyen Kitabevi; Kılıç, R. (2023). Demiryolu Medeniyeti. TCDD, Ankara; Sızlı, M., Taş, İ. (2023). Adana’da Gezilecek 100 Yer. Adana: Adana Büyükşehir Belediyesi.