Turizmde Toksik Liderlik

KAVRAM Yönetim ve Organizasyon

Lider kelime anlamı olarak, yönetimde gücü ve etkisi olan, önder kişi şeklinde tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeye göre lider, bir örgütün yönetiminde yer alan en üst düzey kişidir (Bahar, 2019). Liderler, örgüt içindeki amaçları belirleyen, çalışanları bu amaçlar doğrultusunda yönlendiren kişidir. Liderler, kendilerini takip edenlerin amaçlarını ve hedeflerini onlara hatırlatarak, bu doğrultuda yol gösterir ve harekete geçirir. Bireyin lider olabilmesi içim yeterli düzeyde bilgisi, becerisi ve deneyimi olmalıdır. Lider, yönetici veya patron değil, yenilikçi ve cesur olmak demektir.

Toksik liderlik ise, örgütün başarısına zarar veren, çalışanlara zorbalık uygulayan ve bağıran yöneticilerdir (Veldsman 2016). Toksik lider, uyumsuz, kötü niyetli ve huzursuz lider olarak ele alınmıştır (Demirtaş ve Küçük 2019). Toksik liderlerde kişisel yetersizlikler, bencil değerler, yıkıcı ve rahatsız edici davranışlar görülmektedir (Mehta ve Maheshwari 2014). Bu kişiler çalışanlarına robot gibi davranarak onların duygularını yok saymakta, yetki ve kararlarını sorgulamaktadır. Toksik liderler, çalışanlarını kısıtlayarak onların yaratıcılık ve yenilikçi yönlerini yok etmektedir.

Toksik liderin olduğu örgütlerde, yöneticileri ile aynı fikirde olan çalışanlar ödüllendirilirken, farklı düşüncede olanlar cezalandırılmakta, eleştirel düşünme ve sorgulama becerilerinden alıkonulmaktadır. Toksik liderler narsist özelliklere sahiptir. Bu kişiler için öncelik kendi çıkarlarını gözetmektir. Bu sebeple diğer insanlara karşı empatiden yoksun davranışlar sergilemektedirler.

Gerek kamu gerekse özel sektörde toksik liderlerle karşılaşmak mümkündür. Hizmet sektörünün önemli bir ayağı olan turizm sektöründe toksik liderlere rastlamak mümkündür. Toksik liderler turizm örgütlerinde çalışanları sıklıkla eleştirmekte, adil olmayan iş paylaşımları yapmakta ve iş yükü dağılımlarında eşit davranmamaktadır. Toksik liderlerin ben merkezci davranışları, çalışma şartlarının zor olduğu turizm sektörü çalışanlarının dirençlerini kırmakta, kendilerini yetersiz hissettirmekte ve işten uzaklaşmalarına yol açmaktadır.

Turizm sektöründeki toksik liderler, çalışanlarda işe bağlılığı azaltmakta ve iş performanslarını düşürmektedir. Toksik liderlik tarzının hakim olduğu turizm işletmelerinde çalışanların stres seviyeleri atmakta ve zararlı davranışlar ortaya çıkmaktadır. Bu durum doğal olarak işletmelerin başarısını da olumsuz etkilemektedir. Toksik liderlerin uyguladığı cezalar, adil olmayan terfi süreçleri, eşit olmayan ücretlendirmeler çalışanlar arasında gerilime yol açarak memnuniyetsizlikleri artırmaktadır. Bu tür davranışlar ise, örgüt içindeki genel çalışma ortamını olumsuz etkilemektedir.

Hizmet sektöründeki toksik liderlik, psikolojik bir şiddet algısı da oluşturabilmektedir. Toksik liderler, çalışanların kendilerini değersiz hissetmelerine yol açmakta ve bir çeşit psikolojik şiddete maruz kalmaktadır. Toksik lider altında çalışan kişiler, karşılaştıkları olumsuz durumlardan sonra iş verimliliğinde azalma, işte pasif ve isteksiz olma eğilimleri gösterebilmektedir.

Referanslar

Bahar, B. (2019). Sosyal Öğrenme Kuramı ve Sosyal Değişim Kuramı Perspektifinden Etik Liderlik, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 237-242; Demirtaş, Z. ve Küçük, Ö. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizliği arasındaki ilişki, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47: 41- 58; Mehta, S. ve Maheswari, G. C. (2014). Toxıc leadershıp: tracıng the destructıve traıl, Internatıonal Journal Of Management 5 (10),:18-24; Veldsman, T.H. (2016). How toxic leaders destroy people as well as organisations, The Conversation. https://theconversation.com/howtoxicleaders-destroy-people-as-well-as organisations-51951, (Erişim tarihi: 20. 07. 2025).

Konuyla ilgili diğer maddeler için bkz.: