Turizmde Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderlik

Kavram Yönetim ve Organizasyon İnsan Kaynakları Yönetimi

Liderlik çalışmalarında liderin takipçileri veya izleyicileri ile olan ilişkileri görev odaklı ve çalışan odaklı olarak iki boyuta ayrılmaktadır. Bu yaklaşımdan hareketle Burns ve Bass görev odaklı ve çalışan odaklı liderlik davranışlarını etkileşimci ve dönüşümcü liderlik perspektifinde yeniden ele aldılar. Burns ve Bass’a göre liderin astlarının performansının niceliğini ve kalitesini marjinal olarak nasıl iyileştireceğini ve koruyacağını, bir hedefin başka bir hedefle nasıl değiştirileceğini, belirli eylemlere karşı direncin nasıl azaltılacağını ve kararın nasıl uygulanacağını içeren faaliyetler ile astlarıyla arasında değişim ilişkisi kurması sonucu göreve yönelik ilişkilerin geliştirildiği liderlik türü etkileşimci liderlik olarak tanımlanmaktadır. Etkileşimci liderlikte lider ile astları arasındaki ilişkiler performans ve ödül arasında bir değişim ilişkisini temel almaktadır. Bu ilişkide astlar liderlerinin bekledikleri performans standartlarına uyduysa ödüllendirilerek aksi takdirde ise cezalandırılarak motive edilir. Etkileşimci liderliğin temelinde koşullu ödül, serbestçi tarz liderlik ve istisnalara göre yönetim bulunmaktadır. Lider tarafından belirlenen veya hedeflenen çıktı veya arzu edilen sonuçlara ulaşılması sonucunda astlarını veya takipçilerini ödüllendiren, istenilen amaçlarda sapma olduğunda ceza mekanizmalarının geliştirildiği liderlik tarzı ile hareket edilen, astların ödül/ceza sistemleri ile motive edildiği yapı etkileşimci liderliğin koşullu ödül boyutunu temsil etmektedir. Koşullu ödüller genellikle maddi ödüller olarak ele alınsa da bu sistem içerisinde maddi olmayan ödül veya ceza sistemleri de etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Etkileşimci liderlikte yüksek kalite, performans artışı, daha iyi hizmet, yüksek satışlar ve kar sağlama gibi görevlerin tamamlanması ve astların bu görevleri tamamlayabilmesi yönünde ilişkiler geliştirilmesi önem taşımaktadır. Etkileşimci liderlik örgütlerde rutin işlerin alt kademe yöneticilere bırakıldığı rutin olmayan, stratejik kararların ise üst düzey yöneticiler tarafından alındığı istisnalara göre yönetim anlayışını benimsemektedir. Etkileşimci liderliğin son boyutu veya özelliği olarak nitelendirilen serbestçi tarz liderlik, liderlik yaklaşımları içerisinde ayrı bir liderlik tarzı olarak değerlendirilse de, etkileşimci liderler çalışanlarına karar alma ve çalışmalarını uygun gördükleri şekilde tamamlama özgürlüğü tanıyan liderler olarak da değerlendirilmektedir.

Dönüşümcü lider ise astlarının veya takipçilerinin değerlerini, motivasyonlarını, istek ve ihtiyaçlarını, arzu ve beklentilerini temsil eden belirli hedefler için takipçilerini hareket etmeye teşvik eden liderdir. Dönüşümcü liderlerin temel odak noktası değişimdir. Dönüşümcü liderler örgütlerde ani ve beklenmedik değişim aracılığıyla yeni vizyonlar yaratarak takipçilerinin kendi çıkarlarının ötesine geçen hedeflere ulaşmaları ve yüksek dereceli sonuçlar elde etmeleri için takipçilerini motive etmektedir. Takipçilerine ilham veren ve özendiren bir liderlik davranışı ile hareket edilen bu liderlik tarzında liderler takipçilerinin kendilerine olan güvenlerini artırarak daha yüksek performans göstermeleri ile bireysel hedeflerini gerçekleştirmelerine yardımcı olurken aynı zamanda takipçilerini grubun veya örgütün hedeflerini de gerçekleştiren bir lidere dönüştürürler. Dönüşümcü liderler, ideal etki/karizma, ilham verici motivasyon, entellektüel uyarım ve bireyselleştirilmiş ilgi olmak üzere dört farklı yönetim tarzı sergilemektedirler. İdeal etki/karizma, dönüşümcü liderlerin takipçileri için rol model olmalarına neden olacak şekilde davranışlar sergilemelerini ifade etmektedir. Takipçiler liderin benimsediği vizyon ve değerlere büyük güven duyarlar ve genellikle lider ile takipçileri arasında yoğun duygusal bağlar gelişir. İlham verici motivasyon, liderlerin takipçileri ile paylaşılan bir vizyon oluşturarak takipçilerinin örgütün amaç ve hedeflerine bağlılık göstermelerine yardımcı olmasını ifade eder. Entellektüel uyarım, liderin astlarının veya takipçilerinin yaratıcılık yeteneklerini destekleyerek örgüt hedeflerinin ve stratejilerinin yeniden değerlendirilmesini teşvik etmesi olarak tanımlanır. Liderler örgütsel problemlerin çözümlenmesinde yeni yolların keşfedilmesi, yeni bakış açılarının geliştirilmesi ve takipçilerinin fikirlerini özgürce ifade edebilmelerini sağlar. Bireyselleştirilmiş ilgi ise liderin takipçilerin bireysel ihtiyaçlarını ve yeteneklerini göz önünde bulundurmasını, takipçilerinin bireysel gelişimleri için tavsiyelerde bulunarak onlara mentorluk ve koçluk etmesini ifade eder.

Yararlanılan Kaynaklar

Avolio, B. J., Bass, B. M., & Jung, D. I. (1999). Re-examining the Components of Transformational And Transactional Leadership Using the Multifactor Leadership, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 72(4): 441-462; Bass, B. M. (1990). From Transactional to Transformational Leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, 18(3): 19-31; Bass, B. M. (1997). Does The Transactional–Transformational Leadership Paradigm Transcend Organizational and National Boundaries?. American Psychologist, 52(2): 130-139; Bass, B. M. (1997). Personal Selling and Transactional/Transformational Leadership, Journal of Personal Selling & Sales Management, 17(3): 19-28.