Türkiye’de turizm alanında faaliyet gösteren ve turizm işletmesi niteliği taşıyan işletmeler 01.06.2019 tarih ve 1134 sayılı karar gereği Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmeliği'nin hükümlerini sağlamakla yükümlüdürler. Yönetmelik, Türkiye’de yeni turizm tesisi türlerinin gelişmesine olanak sağlanması, mevcut turizm tesislerinin geliştirilmesi, turizm tesislerinin asgari niteliklerinin belirlenmesi, bu tesisler arasında standart birliğinin sağlanması, kalitenin korunması, sürekliliğinin sağlanması ve yükseltilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacını taşımaktadır. İlgili yönetmelik ile turizm alanında faaliyet gösterecek işletmelere kuruluş sürecinin başlamasını takiben turizm yatırımı belgesi, ana turizm yatırımı belgesi, kısmi turizm işletmesi belgesi, turizm işletmesi belgesi, ana turizm işletmesi belgesi verilmektedir. Bununla birlikte Yönetmelik gereği turizm işletmelerinin doğrudan kısmi turizm işletmesi belgesi veya turizm işletmesi belgesi talep hakkı bulunmaktadır.

Turizm işletmelerinin yatırım aşamasında, yatırımın türü, sınıfı ve süresini gösteren, Turizm Yatırımı Belgesi alması gerekmektedir. Turizm yatırımı belgesi sahibi tesisin kısmen veya tamamen işletmeye açıldığının tespit edilmesi veya belge sahibi tarafından bildirilmesi halinde; belgede belirtilen süreye bakılmaksızın yatırım süresi sona ermektedir. Bu durumda, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tesis için kısmi turizm işletmesi belgesi veya turizm işletmesi belgesi düzenlenmesine esas süreç başlatılmaktadır. Kısmi turizm işletmesi belgesi, işletmeye açılan bölümü Yönetmelikte tanımlanan tesis türü ve sınıfı için asgari nitelikleri sağlayan, ayrıca sınıfı bulunması durumunda ilgili sınıf için belirlenen puan barajını aşan turizm tesislerine verilmektedir ve tesisin yapılacak olan diğer bölümleri yatırım kapsamında tutulmaktadır.

Yönetmelikte turizm işletmesi belgesi “Bu yönetmelikte nitelikleri belirtilen turizm işletmelerine işletme aşamasında verilen belge” şeklinde tanımlanmakta ve turizm işletmelerine atıf yapılmaktadır. Buna bağlı olarak turizm işletmesi “Türk veya yabancı uyruklu gerçek veya tüzel kişiler tarafından birlikte veya ayrı ayrı gerçekleştirilen ve turizm sektöründe faaliyet gösteren ticari işletmeler” olarak ifade edilmektedir. Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik’te nitelikleri tanımlanan ve turizm işletme belgesi verilen tesisler ise aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır;

- Konaklama tesisleri: Oteller, tatil köyleri, butik oteller, özel konaklama tesisleri, moteller, pansiyonlar, apart oteller,

- Gastronomi (yeme-içme) tesisleri,

- Sağlık tesisleri: Termal tesisler, sağlıklı yaşam tesisleri,

- Spor tesisleri: Spor tesisleri, golf tesisleri, kış sporları mekanik tesisleri,

- Kongre ve Rekreasyon tesisleri: Kongre ve sergi merkezleri, eğlence merkezleri, günübirlik tesisler,

- Kırsal turizm tesisleri ve kampingler,

- Bileşik tesisler: Turizm kentleri, turizm kompleksleri, tatil merkezleri,

- Diğer tesisler: Mola noktaları, personel eğitim merkezleri ve özel tesisler.

Yukarıda belirtilen tesislere turizm işletme belgesinin verilmesinde tesiste fiziki ve işletmecilik bütünlüğünün sağlanması kaydıyla fiilen işleticinin kullanımında bulunan ve müşteriye hizmet sunumu gerçekleştirilen tüm üniteler dikkate alınmaktadır. Turizm yatırımı belgesine sahip olan ve Turizm İşletmesi Belgesi başvurusunda bulunacak işletmeler başvurularını E-devlet üzerinden gerçekleştirmektedir. Başvuru esnasında yatırım belgesinde istenilen evrak ve bilgilere ek olarak; a) tesisin işletmeye açık ve kapalı olduğu dönemler, b) işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı talep edilmektedir. Kısmi Turizm İşletmesi Belgesi veya Turizm İşletmesi Belgesi başvurularında evrakları uygun bulunan işletmeler denetim programına alınmaktadırlar. Denetim sürecinde sınıfı bulunan başvuru sahibi işletmeler, turizm tesisi için aranan asgari nitelikler, kapasite, fiziki özellikler, kullanılan malzeme standardı, işletme ve hizmet kalitesi, temizlik, bakım ve hijyen ile personelin nitelikleri ve eğitim düzeyi gibi ölçütler dikkate alınarak puanlama sistemine dayalı değerlendirme formu vasıtası ile mahallinde belgelendirme heyeti tarafından denetlenmektedir. Yönetmelikte sınıfı bulunmayan işletmelerde ise denetim gerçekleştirilmektedir. Denetim sonucunda yalnızca evrak eksiği bulunan işletmelere eksik evrakın tamamlanması için bir defaya mahsus 30 gün süre verilmektedir. Süre sonunda evrak eksiği tamamlanmayan ve/veya denetlemede uygun görülmeyen turizm işletmelerinin başvuruları gerekçeleri belirtilerek reddedilmektedir. Denetim programı sonucunda Kısmi Turizm İşletmesi Belgesi veya Turizm İşletmesi Belgesi almaya hak kazanan işletmelere ilgili belgeler düzenlenerek gönderilmektedir. Turizm işletmeleri ise ilgili belge ve belgeye esas işyeri açma ve çalıştırma ruhsatının birer örneğini ruhsatı düzenleyen kurum veya kuruluşa göndermektedir.