Torino Uluslararası Modern Dekoratif Sanatlar Uluslararası Fuarı

Etkinlik Fuar

(Torino, İtalya, 1902)

İtalya’nın Torino kentinde, Valentino Parkı’nda 10. 05. 1902’de Prima Esposizione Internazionale d’Arte Decorativa Moderna adıyla açıldı. Fuarın mimarlığını, 1890’lı yıllarda ortaya çıkan Art Nouveau akımının temsilcilerinden olan Sultan II. Abdülhamit Han devrinin 16 yıl boyunca Osmanlı saray mimarı görevini yürüten Raimondo Tommaso D’Aronco (1857-1932), Art Nouveau’nun öncülerinden kabul edilen İtalyan mimar ve mühendis Pietro Fenoglio (1865-1927) ve mimar Gottardo Gussoni (1869-1951) üstlendi. Sultan II. Abdülhamid’in izin vermemesi üzerine İtalya’ya gidemeyen D’Aronco, fuar binalarıyla ilgili çizimleri İstanbul’da hazırlayıp fuar komitesine gönderdi. D’Aronco fuar için düzenlenen proje yarışmasında birincilik elde etti; böylece fuar D’Aronco’nun Avrupa çapında tanınmasını, XX. yüzyıl başındaki mimarlığın saygın isimleri arasına girmesini ve İstanbul çalışmalarının da öğrenilmesini sağladı.

XX. yüzyılın başlarında, II. Sanayi Devrimi’ni takiben, tüm ülkeler, dünya çapında daha fazla önem kazanabilmek için, yeni ürünlerin ve yeni teknolojilerin geniş kitlelere tanıtılması gerektiğini hissetmeye başladı; böylece ticari güç, teknik ve sanatsal prestij göstergesi olarak uluslararası sergiler ve fuarlar düzenlenmeye başladı. 1902’de Torino’da düzenlenen bu fuar, Torino’nun gelişmekte olan endüstriyel ve finansal burjuvazisinin gücünü yansıtan; aynı zamanda Batı modernizminin, mimari, mobilyacılık ve dekoratif-uygulamalı sanat üretimi örnekleriyle dünyaya tanıtıldığı uluslararası bir organizasyon oldu. Öte yandan fuar dekoratif sanatlara odaklanan ilk uluslararası organizasyondu.

421 bin metrekarelik geniş bir alana yayılan fuarda, Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Büyük Britanya, Macaristan, İtalya, Japonya, Norveç, İsveç, Hollanda ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkeler katılımcı olarak yer aldı. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nin her yerinden gelen şirketler, sanatçılar, mimarlar ve tasarımcılar dâhil, iki yüz elliden fazla kişi, çalışmalarını sunmak için Torino’ya geldi.

Sergiler üç ana tema etrafında toplandı: Modern evin dekoratif unsurları, modern odada bütünlük, sokakla ilişkide bir bütün olarak ev Fuarda en dikkat çeken ürünler arasında yatak odası, oturma odası, çalışma odası, mutfak ve salon için tasarlanmış oturma grupları, masa-sandalye takımları ve fonksiyonel dolap, komodin, konsol, kitaplık gibi ahşap mobilyalar ve ferforjeler yer alıyordu. Bu ürünler dönemin sanat anlayışını yansıtan, yenilikçi ve alışılmadık endüstriyel tasarımlardı. Fuarda seramik, porselen, ahşap, deri, tekstil, maden, değerli taşlardan yapılmış objeler, günlük kullanım için çeşitli araç-gereçler sergilendi. Bu objeler arasında heykel, rölyef, illüstrasyon ve yağlıboya tablolar, duvar süsleri ve duvar kağıtları, perdeler, yatak örtüsü takımları, halı ve kilim, aydınlatma gereçleri, masa ve duvar saatleri, çeşitli dekoratif objelerin yanı sıra, Kontes Lina Bianconcini Cavazza ve Carmelita Zucchini’nin ortaklaşa kurduğu İtalyan şirketinin Bolognalı anonim nakışçılara yaptırdığı dantel ve örgüler de yer alıyordu.

Osmanlı sarayı için çalışan mimar D’Aronco fuar için Türk pavyonunu tasarlamış ve pavyon inşa edilmiş olmasına rağmen, 1902 tarihli fuar katalogunda Osmanlı Devleti’nin adı geçmemektedir. Osmanlı mimarisini yakından tanıyan D’Aronco’nun zekâ ve yeteneğini yansıtan seçkin bir yapı olarak öne çıkan Türk pavyonu binası hafif eğimli bir araziye oturtulmuştu ve iki katlıydı. Binanın ön cephesinde Avrupa ve Osmanlı mimari geleneğini yansıtan unsurlar vurgulanmış; sivri kemerli açıklıklar ve renkli taş işçiliği binanın cephesinde oryantal ve geleneksel bir etki yaratmıştı.

Fuar, sadece İtalya’daki dekoratif sanatlarla değil; mimariye kazandırılan yeni anlayışla da bağıntılıydı. Zamanın yeni kültürünü yansıtmak ve beslemek için maddi ortam yaratan Torino fuarı, “L’art dans tout” (her şeyde sanat) çağrısını teşvik eden sanat ve zanaatin ethos’unun, günlük yaşamın her alanına estetik değer kazandıran dekoratif sanatların mimariye eklemlendiği pek çok örneğine ev sahipliği yaptı. Circolo Artistico di Torino üyesi İtalyan mimarlar ve tasarımcılar Po Nehri’nin batı kıyısı boyunca, kıvrılarak geniş bir alana yayılacak Valentino Parkı’ndaki fuar için pek çok yapı tasarladı. D’Aronco’nun tasarladığı kubbeli uzun rotond, fuar alanına hâkim bir tepe üzerine inşa edilen en dikkat çekici yapı oldu ve bu yapı aynı zamanda fuar boyunca tören salonu olarak da kullanıldı. D’Aronco, rotondun yanı sıra Galleria degli Ambienti adı verilen haç formunda bir ek tasarladı. Bu yapının biraz ötesinde Mostra degli Automobili adındaki otomobil sergisi için, görkemli cephesi olan bir pavyon oluşturdu. D’Aronco, Fotografia Artistica için de bir başka pavyon inşa etti. Yıldız Sarayı’nın restorasyonunda çalışan İtalyan mimar Annibale Rigotti (1870-1968) Torino fuarı için Şarap ve Yağ Pavyonu’nu tasarladı. Eğri formlarla tasarladığı mobilyalarıyla tanınan, Art Nouveau akımının kurucularından Belçikalı mimar ve tasarımcı Victor Pierre Horta’nın (1861-1947) tasarımları, fuarda dikkat çeken seksiyonlar arasındaydı. İskoçya pavyonunu Avrupa’nın önde gelen akademilerinden Glasgow Sanat Okulu’ndaki genç mimar, sanatçı ve tasarımcı Charles Rennie Mackintosh (1868-1928) ile aynı akademiden olan karısı Margaret Macdonald Mackintosh (1864-1933) başta olmak üzere 50’den fazla isim temsil etti. Avusturyalı mimar Joseph Maria Olbrich (1867-1908), Jugenstil’in temsilcilerinden Alman mimar ve endüstriyel tasarımcı Peter Behrens (1868-1940), İtalyan tasarımcılar Vittorio Valabrega (1861-1952), Agostino Lauro ve Carlo Bugatti gibi önemli isimler de fuara katıldı. Fransız pavyonu bağımsız sanatçılar, Société Nationale des Beaux-Arts, Julius-Meier-Graefe: La Maison Moderne ve Bing: L’Art Nouveau olmak üzere dört gruba ayrıldı. İngilizler eleştirmenlerce ağır bir dille eleştirilen üç küçük seksiyonla fuara katıldı. Fuar sırasında, artık hayatta olmayan William Morris (1834-1896) ve Edward Burne Jones’un (1833-1898) anısı, İngiliz pavyonunda sergilenen eserlerle yaşatılmak istendi. İngiliz sanatçı ve kitap illüstratörü Walter Crane (1845-1915) başta olmak üzere British Arts and Crafts Exhibition Society üyesi bazı sanatçılar İngiliz pavyonunu temsil ettiler.

1902 Torino Fuarı, XX. yüzyılın hemen başında, 1900 yılında düzenlenen ve Modern çağın önemli sergileri arasında yer alan Paris Sergisi’nin ardından gerçekleştirildi. Fuar, hem yüzyılın başındaki İtalyan mimari anlayışının, hem de sanat ve zanaatın bir arada yer aldığı, sıradanlıktan uzak, formlarıyla yaratıcı, klasiğin dışında, dekoratif ve endüstriyel tasarım ürünlerinin dünyaya tanıtıldığı geniş çaplı bir organizasyon olarak tanına geldi.

Yararlanılan Kaynaklar

Bossaglia, R., Godoli, E., Rossi, M. (1994). Torino 1902: Le Arti Decorative Internazionali del Nuovo Secolo. Milano: Fabbri Editor; Etlin, R. A. (1989). Turin 1902: The Search for a Modern Italian Architecture, The Journal of Decorative and Propaganda Arts 13, Stile Floreale Theme Issue (Summer), 94-109; Işıklı, A. (2012). Türkiye Fuar Albümü: Osmanlı Dönemi. İstanbul, 178; O’Neill, M. (2007). Rhetorics of Display: Arts and Crafts and Art Nouveau at the Turin Exhibition of 1902, Journal of Design History 20(3), 205-225; Rose, P. (1996). “The Honour of Old England” The English Contribution to the Turin International Exhibition of Modern Decorative Arts 1902, The Journal of the Decorative Arts Society 1850 - the Present No. 20, 43-54, Spigliati, R. de (1902). Guida della Prima Epsozisione Internazionale d’Arte Decorativa Moderna 1902. Torino.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Spigliati, R. de (1902). Guida della Prima Epsosizione Internazionale d’Arte Decorativa Moderna 1902. Torino.