Temel Soslar

Gastronomi

Soslar, stok ve bir bağlayıcıyı karıştırıp, biraz da bahar veya baharat ekleyerek elde edilen karışımlardır. Soslar, birleştirildiği yemeklere tat, lezzet, görünüm vererek onlara eşlik eden önemli tamamlayıcı ve destekleyicilerdir. Tarih boyunca kullanılmakta olan yüzlerce sos bulunmaktadır. XIX. yüzyılın başlarında klasik mutfağın önemli temsilcilerinden olan aşçı Georges Auguste Escoffier bu sosları geliştirerek standart hâle getirip, bugün bilinen ve günümüz mutfaklarında kullanılan temel sosların büyük kısmını oluşturmaktadır. Klasik Fransız mutfağının öncüsü Marie-Antoine Careme bu mutfakla birlikte birçok pişirme yöntemini geliştirip, kullanılır biçime getirilmesini sağladı. Bu teknikleri kullanarak yaptığı ana sosları baharatlar, çeşniler, farklı otlar veya şarap ilave ederek farklılaştırarak evlat sosları meydana getirdi. Careme’nin geliştirdiği ve dünya mutfağına kazandırdığı temel soslar Espagnol, Velute, Bechamel ve Hollandez soslarıdır. Ardından Auguste Escoffier, Careme’nin yaptığı dört ana sosa ek olarak domates sos, sirke, limon gibi asidik ürünlerle yağın emülsiye edildiği vinigret sos ile birlikte farklı sosları ekledi. Escoiffer’ın geliştirerek ilave ettiği soslarla birlikte temel soslar; Espagnol, Velute, Bechamel, Hollandez ve Domates sosu olarak şekillenmektedir.

Espagnol sos (espanyol sos), kahverengi sos sınıfındadır ve kahverengi et suyu ile eşit miktarda un ve yağ karışımından (roux) elde edilmektedir. Bu sos genellikle kırmızı et ile birlikte kullanılmaktadır. Domates sos, domates veya domatesten elde edilen salça ve eşit miktarda un ve yağ karışımı eklenerek hazırlanabildiği gibi, yalnız domates ve farklı sebzeler kullanılarak da hazırlanabilen bir sostur. Domates sosu makarnalar, sebzeler ve çeşitli sosların yapımında kullanılmaktadır. Bechamel sos (beşamel sos), süt temelli bir sostur. Eşit miktarda un ve yağın yaklaşık iki dakika pişirilerek elde edilen beyaz roux ile sütün yoğunlaştırılmasıyla hazırlanmaktadır. Kolay ve pratik olarak hazırlanabilen beşamel sos beyaz etlerin her türünde ve sebzelerde yoğun olarak kullanılmaktadır. Hollandez sos ise sadeyağ ve yumurta sarısı karışımının yoğun hâle getirilerek hazırlandığı bir sostur. Bu sos; haşlanmış kuşkonmaz, brokoli vb, sebzeler, süt dana, tavuk, poşe balık gibi beyaz etler ve yumurta ile beraber servis edilir. Velute sos (velüt sos), sebze, et vb. ürünlerden elde edilen sıvıların roux karışımı ile kıvamlı hâle getirilerek hazırlanan sostur. Velute sos da beyaz etden sebze yemeklerine kadar farklı türlerde destekleyici ve lezzetlendirici olarak kullanılmaktadır. Fransız mutfağının bütün dünyada kabul görmesini sağlayan bu sosların kullanımı günümüzde mutfaklarda yaygın olarak devam etmektedir.

Referanslar

MEGEP, (2006). Soslar-I. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları; MEGEP, (2006). Soslar-II. Ankara: MEB Yayınları; MEGEP, (2006). Soslar-III. Ankara: Milli eğitim Bakanlığı Yayınları; Türkan, C. (2010). Mutfak Teknolojisi. Ankara: Cemal Türkan Yayınları; Yıldız, E. (Editör), (2018). Temel Mutfak Teknikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.