Süreyya Gazinosu / Gece Kulübü / Restoranı
(Ankara, 1943 - 1963; İstanbul, 1965 – 2006)
1917 yılında İstanbul'a gelen ve daha sonra Ankara, Ulus’taki Karpiç Restoran’ın şef garsonu olan Beyaz Rus Serj Homyakof veya Atatürk’ün kendisine verdiği adıyla Süreyya Homyak tarafından, 1943 yılında Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu, Ankara Valisi Nevzat Tandoğan ve Azerbaycan kökenli Kent Ailesi'nin destekleriyle, milletvekili Ragıp Soysal’a ait Yenişehir’deki Soysal Apartmanı'nın altında açıldı. 1963’e kadar Ankara’nın en seçkin restoranı olarak hizmet verdi. Süreyya’nın farklılığı müşterilerin seçiminde hassas davranılıp herkesin mekâna alınmaması; gömleksiz ve kravatsız erkeklerle gece elbisesi giymeyen kadınların içeri girememesidir. Gerektiğinde vestiyer görevlisi Cevdet Bey’in müşterilere gömlekle kravat temin ettiği Süreyya’da; gıda malzemeleri bizzat Homyak tarafından seçilmekteydi. Süreyya’nın klasikleşmiş menüsü tereyağıyla kızarmış çavdar ekmeği, yabani dereotuyla hazırlanmış küçük salatalık turşusuyla başlamaktaydı. Turşuyu Homyak’ın yaptığını söyleyenler kadar Çubuk ilçesinde özel olarak hazırlandığını belirtenler de vardır. Masada ayrıca büyük bir yeşillik tabağı, buzlu su dolu küçük kaselerde kırmızı turplarla sarı votka bulunurdu. Votkayı Süreyya Bey’in limon kabuklarıyla sararttığı bilinmektedir. Mekânın klasik başlangıcı tuzsuz havyar, patlıcan salatası, haşlama ve yağda kızartılmış karides, yağda kızartılmış maydanoz, Rus salatası, lakerda ve tuzsuz beyaz peynirdi. Klasik ana yemekler ise kremalı borch (lahana) çorbası, kuzu karski, piroşki, boeuf stragosof, tavuk kievski, cilav (İran pirinciyle yapılmış pilav), levrek, kalkan ve kılıç şişti. Klasik tatlı Süreyya Bey’in keşfi olan gelin telli parfeydi. Gelin teli, kaynatılan şekerle glikozun demir tarakla şekillendirilip dondurulmasıyla yapılırdı. Parfeden sonra kahve yahut çayla çikolata ve likör veya konyak verilirdi. Siyah havyar Kızılırmak’tan, karides İskenderun’dan, ıstakoz Marmara’dan getirilir; avcılardan sülün ve bıldırcın alınırdı. Homyak’ın Sakarya Caddesi'ndeki İşkembe Çorba Aşevinden getirterek kendi hazırladığı terbiyeyle servis ettiği işkembe çorbası spesiyallerdendi. Çiçekli ince tabaklar, ince kesme kristal bardaklar, mumla aydınlanmış masalar, ipek kumaş kaplı divanlar ve parke zeminiyle Süreyya; siyasilerin, diplomatların, bürokratların ve gazetecilerin uğrak yeriydi. İsmet İnönü, Celal Bayar, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Numan Menemencioğlu, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Altan Öymen, Cüneyt Arcayürek, Koç ve Sabancı aileleri müşterileri arasındaydı. Devlet erkânına verilen davetleri bizzat hazırlayan Süreyya Bey, şefi Lefter ve ekibiyle Çankaya Köşkü’ndeki davetlerin servisini de gerçekleştirirdi.
Üstün kalite olarak değerlendirilen müzikli ve yemekli gece kulübünü, Soysal Apartmanı yıkılacağı için kapatan Süreyya Bey, müşterisi BP İstanbul genel müdürünün teklifiyle 1965’te İstanbul’a giderek Bebek’teki benzin istasyonunun üst katında Süreyya Restaurant’ı açtı; 1984’te hayatını kaybedene kadar işinin başında bulundu. Çağdaş lokantacılığın Türkiye’deki önderlerinden Homyak’ın ardından, eşi Asiye (Anavasiliye) Hanımla eski çalışanlardan Nevzat Uzun’un işlettiği Süreyya, Asiye Homyak’ın kaybından sonra kapandı. Burada S Restaurant kurulurken 1955’ten beri Süreyya Bey’le çalışan Doğan Uzun ile Halil Demirkaya, Homyak’ın 35 yıllık aşçısı Ali Baran ve Süreyya’nın personelinden bir kısmıyla 1988’de İstinye’de Bebek Süreyya’yı açtı. Demirkaya’nın ortaklıktan ayrılması, Doğan Bey’in vefatı üzerine Uzun Ailesi bir süre daha işletmeyi çalıştırdı. Günümüzde burada Fish Var balık lokantası bulunmaktadır. Süreyya’nın şeflerinden Osman Aygen’in Bebek Oteli'nin altında açtığı Les Ambassadeurs ise 2019’a kadar Abdullah Karakaya tarafından işletildi. Süreyya Bey’in Ankara’dayken garsonları olan Bektaş ve Cemal Güzey kardeşler, 1966’da Akay Caddesi’nde Yeni Süreyya’yı Homyak’ın desteğiyle açtılar. Zamanla gazinoya dönüşen mekân, Ruhi Güzey’in tanımıyla programlı bir restorandır. Müzeyyen Senar, Sezen Aksu gibi pek çok ünlü ismin sahne aldığı Süreyya Gazinosu, 2006’da kapandı. Süreyya Homyak’ın yanında yetişenler, onun ardından Süreyya geleneğini sürdürmek için büyük çaba sarf ettiler.
Yararlanılan Kaynaklar
Çetiner, Y. (2005). Nefes Nefese Bir Ömür. İstanbul: Epsilon Yayıncılık; Küçük, K. (20.03.1984). Süreyya’nın Ölümü ile Bir Devir Kapanmış Oldu, Cumhuriyet, s. 6; Önder, D. (2013). Changing Geography of Urban Leisure: The Case of Ankara (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü; Şenol Cantek, F. (2011). Süreyya Pavyonu Maddesi. İçinde; E. Zat (Yayına hazırlayan) Rakı Ansiklopedisi (ss.1824-1825). İstanbul: Overteam Yayınları; Tanyer, T. (2011). Ankara’da Yalnız ve Yalnız Süreyya Var, Kebikeç, 31: 233-260; Tavşanoğlu, L. (05.06.2002). Ankara’nın Gayri Resmi Tarihi: Süreyya Pavyon, Cumhuriyet: 7.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Tanyer, T. (2011). Ankara’da Yalnız ve Yalnız Süreyya Var, Kebikeç, 31: 233-260.