Kalıntıları günümüze kadar ulaşabilmiş antik yerleşim yeridir. Şu’ayb örenyerinin Şanlıurfa’ya uzaklığı 80 kilometredir. Harran ilçesinden yaklaşık 40 kilometre sonra Han el Ba’rur kervansarayının 10 kilometre kuzeydoğusunda Özkent Köyü yakınlarında harabe halinde bulunmaktadır. Tek Tek dağlarının arasında, geniş bir alanda ve etrafı surlarla çevrili kalıntıları bulunan Şu’ayb antik şehrinin Roma-Bizans dönemine (MS IV. – V. yüzyıl) ait olduğu ileri sürülmektedir. Zira şehirdeki evler incelendiğinde Roma yapı tarzına benzeyen üçgen alınlıklı, çatılı ve etrafı duvarla çevrili bir avlu ve evin altında yer alan ana kayaya oyulmuş bir kilerden oluştuğu gözlenmektedir. Ayrıca her evin içinde bir su kuyusu bulunmaktadır. Evlere girişler avlu duvarlarında yer alan kapılardan yapılmaktadır. Bu kapılar ise ızgara planlı sokaklara açılmaktadır. Fakat bu yapılardan günümüze sadece bazı duvar ve temel kalıntıları ulaşabilmiştir.

1260 yılında Anadolu’yu kasıp kavuran Moğollardan bölgedeki diğer yerleşimler gibi Şu’ayb şehrinin de nasibini aldığı bilinmektedir. O dönemden günümüze kadar yaklaşık 700 yıl harap vaziyette gelebildi. Şu’ayb şehri örenyeri çok sayıda kaya mezarı, sarnıç, mağaralar ve üzerlerinde kesme taştan inşa edilmiş yapı kalıntılarından müteşekkil bir alandır. Bu yapıların bazılarının üzerinde Süryanice ve Arapça dillerinde yazıtlar bulunmaktadır. Bazı mağaralar buradaki yerleşikler tarafından ev olarak kullanılmaktadır. Hatta kalıntıların yakınlarında ikamet eden yöre halkının yapılaşma işlerinde kullandıkları taşları harabelerden temin ettiklerinden tahribata uğramıştır.

Bugüne kadar bilimsel çalışma ve arkeolojik kazı yapılmadığı için tarihsel yönü tam olarak bilinememektedir. Dolayısıyla şehir hakkında bilinenler gezi notlarından ibarettir. Genel kanaat, Şu’ayb şehri isminin Arapça’da Eski İnsan Şehri anlamına geldiği ve Harran Ovası’nda yaşayan insanlar tarafından yerleşimin yazlık ev olarak kullanıldığı yönündedir. Şehir hakkında muhtelif rivayetler dilden dile yayılagelmiştir. Bir rivayete göre, Hz. Şu’ayb bölgede yaşamış, çobanlık yapmış ve şehir ismini bu peygamberden almıştır. Hatta Antik kentte bulunan bir mağara yerel halk arasında Hz. Şu’ayb peygamberin makamı olarak bilinmektedir.

Ayrıca efsaneye göre, Mısır’dan hicret eden Hz. Musa ve Hz. Şu’ayb kentin 15 kilometre kuzeyindeki Soğmatar’da buluşmuşlardır. Hz. Musa Şu’ayb peygamberin kızıyla evlenmiş, ünlü asasını ondan almıştır. Farklı bir görüşe göre, Şuayb ismi, Arapça Şa’eybşahr, yani Yaşlı Şehir’den gelmiştir. Çünkü, Şu’ayb peygamber Medyen halkına gönderilmiştir. Kaynaklarda, Medyen bölgesinin sınırlarının Hicaz’la Suriye arasında bulunduğu dolayısıyla Hz. Şu’ayb’ın burada yaşadığı rivayeti gerçekçi değildir. Bununla birlikte, şehrin Hristiyanlığın erken evresinde isminin Kêfâ yani Süryanice Taş olduğu bilinmektedir. Taş adının yapılarının tamamının taştan inşa edilmiş olmasından kaynaklanabileceği öngörülmüştür. Şu’ayb şehri; Harran, Soğmatar, Sanem Mağarası, Kasr’ül Benat ve Betik gibi kadim yerleşmelere çok yakın olması nedeniyle turistik çekim merkezi olabilecek durumdadır. Bugüne kadar üzerinde derinlemesine arkeolojik araştırmaların yapılmamış ve hakkında yayınların sınırlı olması, harabe halinde ve âtıl vaziyette kalmasına yol açmıştır. Yapılacak geniş ölçekli arkeolojik araştırmalar, Şu’ayb şehrinin tarihini ve sırlarını ortaya çıkaracaktır.