Stratonikeia Antik Kenti
Doğal ve Kültürel Miras Antik Kent UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi
Muğla’nın Yatağan ilçesine bağlı, Eskihisar Mahallesi’nde, eski köyde bulunan Stratonikeia antik kenti, Karia bölgesinin iç kesimindeki kentlerinden biridir. Yatağan-Milas karayolunun yedinci kilometresinde yol kenarında ulaşımı çok kolay bir konumdadır. Stratonikeia’da yapılan kazılarda Erken Bronz Çağı’ndan günümüze buluntular ele geçmiştir. Yapılan araştırmalar ve Herodotos (V, 118), Strabon (xiv, ii, 25), Pausanias (5, 21, 10), Stephanos Byzantios (Ethnikon 696) gibi antik kaynakların verdiği bilgilere göre yerleşimin ismi Hititler döneminde Atriya, Arkaik dönemde Khrysaoris, Klasik dönemde Idrias ve Hekatesia, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde Stratonikeia ve sadece MS 117–161 tarihlerinde kısa bir süreliğine Hadrianoupolis ismi kullanılmıştır. Bizans dönemi sonrasında, Eskihisar ismini alan yerleşim tarihi devirler boyunca depremlerden sürekli zarar görmüş ve her seferde imar edilmiştir. Kentte MS XIV. ve XV. yüzyılda Beylikler, sonrasında Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde de yerleşim devam etmiştir. Stratonikeia’da antik dönemlere ilave olarak, Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait anıtların da korunduğu ve görülebildiği bir yerdir. Ziyaretçiler burada taş döşeli yolda yürürken, Osmanlı, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait anıtları karşılıklı görebilme şansına sahiptir. Bu yönüyle Stratonikeia, antik dönemlerden günümüze bütüncül olarak korunmuş bir yerleşim ve kentsel dokuya sahiptir.
1957 yılındaki depremden sonra köyden ayrılmalar başlamış, başka yere gitmeyip burada kalan Eskihisarlılar üç defa yer değiştirmiştir. Günümüzde Eskihisar Köyü tamamen yeni yerleşim alanına taşınmış olmasına rağmen halen antik kent içinde oturmaya devam eden birkaç aile bulunmaktadır. Bu haliyle tam bir yaşayan tarih kentidir. 2015 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne giren Stratonikeia antik kentinde ziyaretçiler antik dönemlerden günümüze farklı kalıntı ve yapıları görebilmektedirler. Antik dönem yapıları arasında; sur, gymnasion, şehir kapıları, sütunlu caddeler, roma hamamları, bouleuterion, tiyatro, kutsal alan, tapınaklar, latrina, su yapısı, çeşmeler, basamaklı yol, propylonlar ve kiliseler ile farklı dönemlere ait mezarlar yer almaktadır. Beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine tarihlenen; beylikler hamam, cami, köy meydanları, konaklar, evler, yollar, çeşmeler, boya atölyesi, değirmenler, kahvehane, köy odası, fırın, dükkanlar, sadaka taşı, mola taşı, binek taşı gibi kalıntı ve yapılar bulunmaktadır. Bu yapıların aşamalı olarak restorasyonları gerçekleştirilmektedir.
Referanslar
Boysal, Y. (1983). Stratonikeia, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 2: 123-138; Mert, İ. H. (2008). Untersuchungen zur Hellenistischen Kaiserzeitlischen Bauornamentik von Stratonikeia (Basılmamaış doktora tezi). Köln: Köln Üniversitesi Sanat ve Toplum Bilimleri Fakültesi; Söğüt, B. (2014). Stratonikeia. İçinde; E. Hrnciarik (Editör), Turkey Through the Eyes of Classical Archaeologists, 10th Anniversary of Cooperation between Trnava University and Turkish Universities (ss. 27-37). Trnava: Trnavská Üniversitesi Yayınları; Söğüt, B. (2019). Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları Stratonikeia Çalışmaları 5. İstanbul: Ege Yayınları; Tamsü P. R. (2017). Stratonikeia Akdağ Nekropolü Stratonikeia Çalışmaları 2. İstanbul: Ege Yayınları.