Sosyal Değişim

Kavram Sosyoloji

Sosyal değişmeyi bütün toplumları ve zamanları içerecek derecede önceden belirlenmiş değişim kalıpları ile sınırlanamaz. Farklı niteliklerde pek çok unsurdan etkilendiği ve bu unsurların etkisinin çağa göre değişerek yenilerinin eklendiği görülmektedir. Dogmatik, determinist ve tümdengelimci yaklaşımlar bilimsellikten uzaktır. Günümüzdeki yorumlar ne olması gerektiği yerine, ne olduğu konusu üzerinedir. Sosyal değişim uygarlık tarihi boyunca değişik hızlarda gerçekleşmiş, her toplumsal değişme, belirli bir zaman diliminde somut, fiziksel ve kültürel bir çerçevede bütün topluluklarda görülmüştür. Özellikle Ortaçağ’ın durağan olarak nitelendirilebilecek insan topluluklarında dahi bir değişimden bahsedilebilmektedir. Sosyal değişimin izlenebilmesi bir süreç içinde gerçekleşmekte; bu nedenle, belirli bir süreye ihtiyaç duyulmaktadır. Sosyal değişim teorisi, genel bir sosyolojik teori olup, gruplar ve bireyler arasındaki etkileşim durumunda, kaynak alışverişini anlama ile ilgilidir.

Sosyal değişim, toplumun yapısında izlenebilen ve kısa zaman dilimlerinde gözlenebilir ve kontrol edilebilir dönüşümlerden meydana gelen, fiziksel ve toplumsal sınırlara sahip bir değişmedir. Bir bakıma, sosyo-kültürel bir ortamda ya da belirli bir coğrafyada içinde sosyal değişmeyi gözlemlemek ve incelemek olasıdır. Bu gözlemlerle vurgulanmak istenen iki temel öge, sosyal değişmenin belli bir mekanda olması ve o mekana özgü sosyal hayata dayalı olmasıdır. Sosyal yapının fiziki yapı unsurlarını köy, kasaba ve şehirler; sosyo-kültürel boyutunu ise sosyal tabakalardaki hareketler veya sosyal ilişkiler ile nüfus hareketlerine sebep olan sosyal gruplar oluşturmaktadır. Sosyal değişme, yönü geriye ya da ileriye doğru olabilen, toplumda rahatlık, mutluluk, denge getirebildiği gibi kaos da getirebilen, tüm toplumların mutlaka yaşadıkları kaçınılmaz bir süreçtir.

Blau tarafından 1960’lı yıllarda geliştirilen Sosyal Değişim Teorisi (Social Exchange Theory), sosyal değişimlerdeki insan davranışını açıklamak için ortaya atıldı. Temelde sosyal bir olay olan ve yeni bir hayat tarzına yol açan turizm, bir sosyal akım özelliği taşımaktadır. Turizmin sosyo-kültürel etkilerinin önemli bir yönü de turistlerin kendi aralarındaki ve turistlerle yerel halk arasında meydana gelen ilişkilerdir. Turist-yerel halk ilişkileri, turistlerin birbirleriyle ilişkileri ve davranışları, gelişen turizmin ortaya çıkardığı önemli sosyal olaylardır ve sosyal değişim sürecinin başlamasında en belirgin unsurlar olarak ifade edilmektedir.

Özellikle turistlerin tatildeki davranışları ve hayat tarzları, gurup yapıları, seyahat ettikleri yerlerdeki insanlarla ilişkileri, hizmet aldıkları görevlilerle ilişkileri büyük bir önem arzetmektedir. Her yıl turizm olayına katılan milyonlarca insanın yarattığı ilişkiler ve başlı başına turizm olayının kendisi, değer yargılarında, siyasi yapıda, geleneklerde, inançlarda aile yapısında ve ekonomik yapıda önemli değişimlerin meydana gelmesine neden olmuştur. Sosyal değişim teorisi ile turizm ilişkisi pragmatizm (faydacılık) ilkesine bağlı olarak sürdürülmektedir. Sosyal değişim teorisi turistik bir destinasyonda yaşayan yerli halkın davranışlarına bağlı olarak oluşan menfaatler kapsamında gelişim göstermektedir. Beklenti ve faydaların doğru orantılı olması turizmin gelişim düzeyini etkilemektedir.

Referanslar

Çetin, A. ve Şentürk, M. (2016). Bilgi Paylaşma Davranışının Planlı Davranış Teorisi ve Sosyal Değişim Teorisi Bağlamında İncelenmesi: Dermatologlar Üzerine Ampirik Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 16 (2): 241–256; Doğan, H. Z. (2004). Turizmin Sosyo Kültürel Temelleri. Ankara: Detay Yayıncılık; Eralp, Z. (1974). Turizmin Toplumsal Değişimi ve Sosyo-Ekonomik Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları; Erkal, M. (1999). Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları; Göktaş-Kulualp, H. ve Sarı, Ö. (2019). Destekleme Davranışı ve Sosyal Değişim Teorisi Kapsamında Kırsal Turizmin Etkilerinin Değerlendirilmesi, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (1): 643-666.