Sosyo-kültürel Değişim

Kavram Sosyoloji

Toplumsal yaşam, bireylerin belirli kurallar çerçevesinde bir arada yaşamayı kabul ettiği ve bu doğrultuda belirlenen yasa ve ahlaki değerlere kendi iradeleri ile uyarak yaşamlarını sürdürmelerini ifade eder. Toplumsal yaşam, bir topluma ait bireylerin tutum ve davranışları ve bireyler arası etkileşimler ile birlikte süreklilik ve değişim göstererek ilerlemektedir. Toplumsal yaşam, toplumsal yapıyı oluşturan unsurlar ile çevrelenmiştir. Toplumsal yapı ise; birey, grup, aile, kültür, toplumsal statü, roller ile eğitim, din, hukuk gibi çeşitli kurumlar vasıtasıyla meydana gelmektedir. Kısaca toplumsal yapı, toplumu meydana getiren temel grupların ve kurumların bütünü olarak tanımlanabilir. Bu noktada toplumsal yapıyı oluşturan unsurlarda farklı zamanlarda meydana gelen değişimlerin sosyal ve kültürel yapıya olan etkileri sosyo-kültürel değişim olarak tanımlanmaktadır. Bir başka ifade ile, toplumsal yapıyı meydana getiren sosyal ilişkiler ağının ve bu ilişkilerin belirleyicisi olan kurumsal yapıların belirli boyutlarında zaman içerisinde ortaya çıkan değişimleri tanımlamak amacıyla ile sosyo-kültürel değişim kavramı kullanılmaktadır. Buna göre sosyo-kültürel değişim, toplumsal yaşamın sürekliliğine bağlı olarak zaman içerisinde oluşan yeni durumları vurgulayan bir kavramdır.

Toplum, maddi ve manevi yönleriyle kendine özgü bir sistem içerisinde ilerleyişine devam etmektedir. Bu ilerleyiş içerisinde değişimin ne olduğu, nasıl tanımlanacağı sosyal bilimler açısından oldukça güçtür. Çünkü süreklilik ve ilerleyiş beraberinde değişimi de getirmektedir. Sosyo-kültürel yapının hangi ölçütler ve göstergeler bakımından bir değişim yaşadığını belirleyebilmek için toplumsal yapının belirli birimlerinde gerçekleşmiş değişimleri ortaya koymak gerekmektedir. Sosyo-kültürel değişim farklı sosyolojik perspektifler açısından farklı tanımlarla ele alınıyor olsa da, sosyal ve kültürel açıdan bir değişimin gerçekleşebilmesi için temel faktörün toplumsal yapıda ortaya çıkan köklü farklılaşmalar olduğu konusunda bir uzlaşma vardır.

Sosyo-kültürel değişime sebep olan birçok faktör bulunmakla birlikte, turizmin de bu değişim sürecine etki eden faktörlerden biri olduğu söylenebilir. Turizm, birey ve grupların etkileşimini sağlamasından dolayı toplumsal bir olay olarak değerlendirilmektedir. Tarihsel süreç ele alındığında, seyahatin demokratikleşmesi olarak da adlandırılan, turizm olayının belirli bir zümrenin hakimiyetinden kitlesel bir harekete dönüşmesi ile yarattığı sosyal ve kültürel etkilerin arttığı görülmektedir. Turizmin sosyo-kültürel etkileri mikro ve makro düzeyde incelenebileceği gibi, olumlu ve olumsuz etkiler olarak da ayrılabilir. Bireyleri seyahat etmeye iten motivasyonlar, tatil deneyimi ve bu deneyimin bireyin bilişsel, duygusal ve davranışsal süreçlerine etkisi, turizmin bireysel ve mikro etkileri olarak değerlendirilebilir. Bununla birlikte; kültür, aile yapısı, eğitim, demografi, sosyal sınıflar gibi toplumsal yapı üzerindeki etkileri ise turizmin makro boyutu olarak değerlendirilebilir.

Turizmin belirli bir toplum üzerinde yaratacağı sosyo-kültürel değişimler farklı turist grupları ile yerel halkın çeşitli ortamlarda etkileşimleri sonucu meydana gelmektedir. Etkileşimin yoğunluğu değişimi tetikleyen ve hızlandıran unsurlardan biridir. Değişim yalnızca yerel halk üzerinde olmamakta, turistler de bu ilişki sonucu sosyo-kültürel olarak etkilenebilmektedir. Turizm olayı değer yargılarında değişimler, gelenek göreneklerin, dini inanış ve yaşam biçiminin farklılaşması, dilin ve sanatın değişmesi, kültürün metalaşması gibi olumsuz etkiler yaratabileceği gibi; gruplar arası hoşgörü ve önyargıların azalması, kadınların toplumsal yapı içerisindeki yeri ve istihdamı ile kültürün korunması ve toplumsal refah konusunda olumlu etkiler de yaratabilmektedir. Bununla birlikte aile yapısı, toplumsal sınıflar, demografik unsurlar, kentleşme, politik yapı gibi makro etkileri de görülmektedir. Turizm olayının mevsimsellik özelliği kırsal bölgelerden veya az gelişmiş bölgelerden turizm bölgelerine doğru bir göç hareketini de beraberinde getirir. Bunun sonucunda ise toplumsal yapıda değişimler olabilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Avcıkurt, C. (2020). Turizm Sosyolojisi: Genel ve Yapısal Yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık; Civelek, A. (2010). Turizmin Sosyal Yapıya ve Sosyal Değişmeye Etkileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 13 (1-2): 331-350; Doğan, H. Z. (2004). Turizmin Sosyo-Kültürel Temelleri. Ankara: Detay Yayıncılık; Giddens, A. (2000), Sosyoloji (Çev.) H. Özel ve C. Güzel). Ankara: Ayraç Yayınları; Özel, Ç. H. (2014). Turizmin Sosyo-Kültürel Boyutta Ortaya Çıkardığı Etkilerin İncelenmesi: Marmaris Örneği, Dumlupinar Üniversitesi Soysyal Bilimler Dergisi, (42).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Tezcan, M. (1998). Toplumsal ve Kültürel Değişme. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.