Sokullu Mehmed Paşa Külliyesi
Doğal ve Kültürel Miras Külliye
-
2019
İlçe merkezinde, içinde tarihi İstanbul-Edirne güzergâhının geçtiği yolun iki tarafında oldukça geniş bir alanda inşa edilen menzil külliyesi, başta cami olmak üzere medrese, sıbyan mektebi, arasta, imaret, kervansaray, tabhane ve çifte hamamdan meydana gelmektedir. Bu yapılardan arasta, imaret ve kervansaray günümüze ulaşamamıştır. Osmanlı mimarisinin menzil külliyeleri içinde kendisinden sonra yapılan külliyelerin pek çoğuna örnek olan Lüleburgaz Sokullu Menzil Külliyesi, Sokullu Mehmed Paşa tarafından 1559’da başlatıldığı ve 1570’li yıllarında başında tamamlandığı bilinmektedir. Caminin taçkapısı üzerinde yer alan kitabeye göre cami 1560’da tamamlanmıştır. Külliyenin mimarı dönemin başmimarı olan Sinan’dır. Külliye sadece bir menzil olarak düşünülmemiş aynı zamanda bölgenin gelişimine önemli ölçüde katkı sağlamıştır.
Cami, yanındaki medrese ve sıbyan mektebi ile bir bütünlük oluşturmaktadır. Yapı, Sinan’ın kare tabanlı çardakla yaptığı erken yapılar arasında önemli bir tasarım aşaması olarak dikkat çekmektedir. Bu plan şeklinde orta bölüm galerilerle genişletilmiş ve girişin iki yanında iki eyvan oluşturulmuştur. Dış kompozisyondaki en büyük özellik ise çatı kompozisyonlarıdır. Ana kubbenin etrafındaki dört köşe kulesi boyutlarıyla yapının siluetine muntazam bir plastik ifade katmaktadır. Kuzeyinde çift bölümlü son cemaat yeri ve önünde yer alan şadırvan ile bir iç avlu dikkat çeker. Yapının kuzeybatısında yer alan minare ise tek şerefelidir. Son yıllarda onarım gören yapı halen ibadete açık vaziyettedir.
Caminin kuzey aksında yer alan medrese ise bir U plan göstermektedir. Medrese dersanesi, öğrenci hücreleri ve helaları ile oldukça büyük boyutlu bir eser olarak göze çarpmaktadır. Günümüzde ayakta olan eser çeşitli amaçlar doğrultusunda kullanılmaktadır. Caminin güney aksında yer alan sıbyan mektebi kare planlı olup üzeri kubbe ile örtülüdür. Günümüze onarımlarla gelebilmiştir. Caminin kuzeyinde yolun iki yanında inşa edilen ve yaklaşık 59 bölümden meydana gelen arastadan geriye çok fazla bir şey kalmamıştır. Arastadaki bölümlerin büyük bir bölümü yıkılmıştır. Arastadan geriye kalan en önemli bölüm dua kubbesidir. Caminin doğu ekseninde yer alan çifte hamam bugün etrafındaki çirkin dükkan sıraları arasında kalmış oldukça bakımsız vaziyettedir.
Günümüze gelemeyen yapıların başında da kervansaray gelmektedir. 1935 yılında dönemin belediye başkanı tarafından yıktırılan kervansaraydan günümüze sadece anıtsal giriş kapısı ile bazı bölümler ulaşabilmiştir. Osmanlı mimarisine adını altın harflerle yazdıran Sokullu Mehmed Paşa gerek Anadolu’da ve gerekse Rumeli’de yaptırmış olduğu menzil külliyeleriyle ön plana çıkmış bir devlet adamıdır. Sokullu’nun Lüleburgaz’da yaptırmış olduğu menzil külliyesi Sinan’ın en büyük şantiye organizasyonlarından biridir. Bugün halen başta cami olmak üzere pek çok yapısı ayakta olan külliye XVI. yüzyıl Türk sanatının Lüleburgaz’daki yapı taşları olarak dikkat çekmektedir.
Referanslar
Aslanapa, O. (1988). Mimar Sinan’ın Hayatı ve Eserleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü; Kuran, A. ( 1986). Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları; Müderrisoğlu, M.F. (1997). Lüleburgaz ve Sokullu Mehmed Paşa Külliyesi. İstanbul: Lüleburgaz Belediyesi Kültür Yayınları; Kuban, D. ( 2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayınları; Necipoğlu, G. (2005), Sinan Çağı Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.