Sarımiye Camii

Doğal ve Kültürel Miras Cami

Adana’nın Zenginler Mahallesi Kurtuluş Caddesi Kutlu Sokak’ta bulunmaktadır. XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde yapılmıştır. Yapanı ve yaptıranı bilinmemektedir. Yapı, hafif bir meyilli arazide kurulmuş olan düzensiz avlunun kuzeybatı köşesine tek hücreli bir medrese, güneydoğusuna dikdörtgen bir alana oturan kırma çatı örtülü küçük bir harimden ibarettir. Cami, kesme taştan yapılmıştır. Çatısında kubbe yoktur, üzeri kiremitle kaplıdır. Cami avlusuna, minarenin altındaki kapıdan girilmektedir. Güneyden Kurtuluş Caddesi, batıdan Kutlu Sokak’la sınırlanan cami, diğer yönlerden sivil mimari yapılarla çevrilmiştir. Mihrap çıkıntısının doğusunda üç, batısında iki pencere yer almaktadır. Harim kısmı, doğu ve batı yönlerinde gömme payelere, ortada bir sütuna binen kemerlerin oluşturduğu mihrap duvarına paralel iki sahından meydana gelmektedir.

Yapının minaresi (minareli taç kapı) camiden ayrı yapılarak avlunun güneybatı köşesinde yerini almaktadır. Süslemeler, avluya girişi sağlayan minareli taç kapıda yoğunlaşmaktadır. Minarenin kaidesindeki sivri kemer yüzeyinde ve kitabeliği sınırlandıran bordürde, şerefe altında, gövdede geçişi sağlayan bileziklerde, imam odasını taşıyan sütun başlıklarında görülmektedir. Avlunun güney köşesine inşa edilen minareli taç kapı, kesme taştan yapılmıştır. Minarenin kaidesinden basık kemerli kapıyla avluya giriş sağlanmıştır. Kare planlı kaideden çokgen gövdeye badem mukarnaslarla geçiş sağlanmaktadır.

Oval silme şeklindeki bilezikten itibaren başlayan gövde, üst kısma üç sıra halindeki renkli taşlarla hareketlendirmiş ve bunun üzerine yerleştirilen üstten bir bilezikle sınırlandırılmıştır. Bileziğin üzerinden başlayan sarkıtlarla oluşturulan mukarnas sırası ile geçişi sağlayan şerefe kısmı, ahşap malzeme kullanarak oluşturulan baklava dilimi formundaki korkuluklar ve şerefeyi kapatan ahşap bir piramidal külah ile nihayetlenmektedir. Avlu girişinin kemer sırtında iki sıralı 19 mukarnas dizisi, kademeli olarak işlenmiştir. Buna benzer mukarnas uygulama, Kilis Muallâk Hasan Bey Camii’nin (XVI. yüzyılın sonu) taç kapısında görülmektedir. Kapı açıklığının hemen üstünde sivri kemerle sınırlandırılan sülüs yazılı kitabeliğe yer verilmiştir.

Kuzeybatı köşede yer alan harime, önünde iki sekizgen devşirme sütunun taşıdığı imam odasının altında bulunan sade düz atkılı kapıdan girilmektedir. Herhangi bir süsleme öğesine yer verilmeyen mihrap, yarım silindirik nişi ve kürevi kavsarası ile cephe duvarından hafif dışarıya taşırılarak kıble duvarı yönünü belirlemektedir. Şadırvan, harimin kuzeyine yapılan ve günümüz malzemesi olan betonla yapılarak, sade bir görünüm sergilemektedir.

Caminin ilk inşası hakkında herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Fakat minaredeki onarım kitabesinde caminin Hicri 1131, miladi 1718 yılında Sarımi Hacı Halil tarafından yeniden tamir ettirilerek bugünkü görünümünü XVIII. yüzyılda aldığı belirtilmiştir. Bu kitabe yapının 1718 yılından önce de var olduğunu göstermektedir. Yapının isminden hareketle bir tarihleme yapmak mümkündür. Memluklü Sultanı Melik Nasr (1299-1341) döneminde Sarımüddin bin Şeybani, Bagras emiri olarak bölgede yöneticilik yapmıştır. Sarımiye isminin bu emirin adından geldiği bilinmekte ve eserin tarihi XV. yüzyılın ikinci yarısına kadar gitmektedir, fakat böyle bir bilginin yapıya atfedildiğini işaret eden herhangi bir arşiv kaydı ya da belge bulunmamaktadır. Caminin orijinal kalan kısmı sadece taç kapılı minaresidir. Bu minareli taç kapı formuna benzeyen, Adana Ulu Camii’nin (XVI. yüzyıl) minaresi de aynı formda yapılmıştır. Buradan hareketle Sarımiye Camii’nin XVI. yüzyılda inşa edildiği söylenebilir. Tarihi Sarımiye Cami’nin, Katolik Kilisesi ve Musevi havrasının bir arada bulunması, Hatay’da birlikte yaşama kültürünün en güzel örneğinin sergilendiği mekânlardan biri olduğunu işaret etmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Dedeoğlu, M. (2018). Hatay Cami ve Mescitlerinde Taş Süsleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.