1974 yılında hizmete başlamış olmakla birlikte, 16.04.2003 tarihinde ve 4848 sayılı yasa gereğince Kültür Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı’nın birleşmesi sonucu kuruldu. Misyonu, “Samsun’un tarihi, kültürel ve doğal mirasını korumak, geliştirmek, gelecek kuşaklara aktarmak, turizmi çeşitlendirmek, tanıtmak, pazarlamak; kültür ve turizm alanındaki faaliyetlerle ilgili kurumlarla işbirliği yaparak koordinasyonu sağlamak” olarak belirtilmiştir. Vizyonu ise, “Samsun’un yaşayan ve gelişen bir kent olarak; kültür ve turizm alanında sahip olduğu değerlerle kısa sürede markalaşmasını ve sürdürülebilir turizm yaklaşımı ile dünya turizminden alacağı payı arttırarak; küresel kentler arasında yer almasını sağlamaktır.”

Müze müdürlüğü, Gazi İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğü, devlet güzel sanatlar galerisi ve turizm danışma bürosu, Müdürlüğe bağlı birimlerdir. Müdürlüğün kültür envanterlerinin başlıcaları, Arkeoloji-Etnografya Müzesi, Gazi Müzesi, Bafra Arkeoloji-Etnografya Müzesi, yöre mutfağı (bafra pidesi, kaz tiridi, karalahana çorbası, gibi), halk oyunları (alaçam, samsun sallaması, sarıkız oyunları, gibi), türküler (ala gözlerine, yürük türküsü gibi), müzik aletleri (bağlama, cura, cümbüş, davulbaz, kaba davul, kaval, klarinet, tambura, tef, zurna), el sanatları (ağaç oymacılığı, bez dokumacılığı, çorap, halı, kilim, kuşak dokumacılığı, taş işçiliği, zembil örücülüğü, gibi), maniler, atasözleri ve deyimlerdir. Müdürlüğün tanımladığı turizm aktiviteleri; deniz turizmi, kış turizmi, kongre turizmi, mağara turizmi, yamaç paraşütü, oto tırmanma/off-road, su altı dalış, dağcılık, kuş gözlemciliği, sağlık turizmi, yayla turizmi, macera ve doğa sporları (doğa ve dağ yürüyüşü) ve spor turizmidir. Müdürlüğün, turizm ve kültür envanterindeki çekim merkezleri, Ladik Akdağ Turizm Merkezi, Samsun Vezirköprü Turizm Merkezi, Samsun Havza 25 Mayıs Termal Turizm Merkezi ve Kaplıcalar Bölgesi, Samsun Bafra-Kolay Turizm Merkezi, Samsun Ayvacık Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim BöIgesi ve 19 Mayıs Turizm Merkezi’dir.

Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün temel faaliyetleri, turizm istatistiklerinin oluşturulması, ilin tanıtımı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşlarıyla ortak proje faaliyetleridir. Samsun Yemekleri ve Geçmişten Günümüze Kültür Değerleriyle Samsun, müdürlüğün yayınları arasında yer almaktadır.