Kültür Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı’nın birleşmesi sonucu kuruldu. Merkez İlçe Adapazarı, Atatürk Bulvarı’ndaki binasında faaliyet göstermektedir. Müdürlüğün kültür envanterleri arasında sit alanları, mezarlıklar, türbeler, hamam, anıt ağaçlar, çeşmeler, camiler ve çok sayıda sivil mimari örneği (konutlar, halkevi, Sakarya Müzesi) yer almaktadır. Bununla birlikte müdürlük tarafından şehrin edebiyat (Sakaryalı şair ve yazarlar: Sait Faik Abasıyanık, Falih Rıfkı Atay vb.), efsaneler (Sangarius Söylencesi, Sabancı Baba Söylencesi ve Türbesi vb.), deyimler/atasözleri/bilmeceler, halk dansları (Sakarya yöresi halk oyunları, göçmen halk oyunları ve dansları), bayramlar/geleneksel halk tiyatrosu/seyirlik oyunlar, doğum/evlenme/giyim kuşam gelenekleri, müzik ve el sanatları (süpürgecilik, tarakçılık vs.) değerlerine yönelik kültürel detaylarına dikkat çekilmektedir.

Kentte akarsu kanosu, ATV, jeep safari, motocross, paintball, atıcılık, kamping, dağ ve doğa yürüyüşü, yamaç paraşütü, kürek, rafting, ralli, yelken, sukay, at biniciliği, izcilik, bisiklet biniciliği gibi çok sayıda turizm aktivitesi Müdürlük tarafından tanımlandı. Doğa turizmi, deniz turizmi, kültür turizmi, yayla turizmi, inanç turizmi, kaplıca turizmi gibi turizm türlerinin gerçekleştirilmesine imkân tanıyan Sakarya destinasyonlarının tanıtımına da İl Müdürlüğü tarafından yer verilmektedir.

İl Müdürlüğü’nün belediyeler, bakanlıklar, üniversiteler arası çeşitli iş birlikleri ve projeler geliştirmeye yönelik çalışmaları bulunmaktadır. Bununla beraber, turizm işletme belgesi taleplerini alma, şirket ve şahıs firmalarının sertifika başvurularını alma, kültürel/sanatsal etkinliklere izin/onay verme, müzelerde film/fotoğraf çekim izni verme vs. gibi rutin işlemleri de yürütmektedir.