Sağlıklı Turizm Hareketi
Kavram Sivil Toplum Kuruluşu Aktivite Merkezli STK
Turizmin her çeşidi için geçerli olan bir yaklaşımdır. Sağlık turizmi veya turizm sağlığı değildir. Turizm hareketini gerçekleştiren bireyler, hareket amacıyla kullanılan araçlar, hareket esnasında ortaya çıkan değişkenler, hareketin başladığı ve hareketin sonlandığı noktada geçmiş ve mevcut durum, hareketin çevresi (fiziksel, biyolojik, kimyasal, sosyal çevre) ne kadar sağlıklı ise, turizm hareketi için o derecede “sağlıklı” denebilir.
İklim değişikliğinin sağlık üzerine olumsuz etkileri, 2020 yılında yaşanan COVID-19 pandemisi gibi küresel olaylar nedeniyle, turizm sektörünün sağlığı; geleceği şekillendiren, birey ve toplumun sağlığını tehdit eden acil durumlara hazırlıklı olma, erkenden haber alma/erken uyarı sistemlerine sahip, uyum politikalarına sahip, dirençli, olayları yönetme ve olaylara göre yaşamını düzenleyebilme ve yeniden yapılandırabilme yeteneğine sahip olma ile ölçülmektedir.
Sağlıklı turizm hareketi için; gidilecek bölgede görülen endemik hastalıklar, seyahat öncesi yapılması gereken aşılar; turistin yanında bulundurması gereken sağlık kiti, turistin sağlık güvencesi; tercih edilen ulaşım türü, yolculuk süresi/mevsimi, birlikte seyahat ettikleri, bireysel sağlık durumu gibi etmenlere göre sağlık hizmeti ihtiyaçları; turistik bölgede ise şehir özellikleri, tesis özellikleri, güneş ışınları, rakım değişikliği, iklim değişikliği, böcek ısırıkları, enfeksiyöz hastalıklar, salgınlar, su/hava kirliliği, gıda hijyeni önem kazanmaktadır.
Kavramın gerçek yaşamla ilişkilendirilebilmesi için; 1) sağlıklı ve güvenli çevre sağlanmalı (temiz su, hava, toprak ve gıda temini, atık yönetimi, destekleyici sosyal yapılar başta olmak üzere), 2) incinebilir grupların ihtiyaçları öncelikle ele alınmalı, 3) yöreye ve turizm çeşidine göre ortaya çıkması muhtemel risklerin yönetilmeli, 4) güvenlik önlemleri alınmalı, 5) turistlerde sık görülen hastalıklar ve ölümler izlenmeli, bunlara yönelik, önlemler ve hizmetler sunulmalı, 6) turistlerin güvenli seyahat ve güvenli konaklama, sağlık hizmetleri, sosyal güvenlik ve sigorta sistemlerinden yararlanma hakları korunmalı, 7) uluslararası sağlık düzenlemelerine uyulmalı, 8) turistler, tesislerin idareci ve çalışanları, destekleyici unsurlar eğitilmeli, farkındalıkları arttırılmalı, sağlıklı turizm hareketi okuryazarlığı kazandırılmalı, 9) süreç ve uygulamalar sürekli, sürdürülebilir ve değerlendirilebilir olmalı ve kaynaklar yukarıda belirtilen noktalara tahsis edilmelidir.
Sağlıklı turizm hareketinin dönüm noktalarından biri, 1989 yılında Turizm Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında, daha çok deniz suları kirliliğinin izlenmesine yönelik olmakla birlikte, turizm ve sağlık ilişkisini düzenleyen protokolün imzalanmasıdır. Bu protokol Turizm Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bünyelerinde turist sağlığı birimlerinin kurulmasını ön koşul getirdi. Bu kapsamda, Turizm Bakanlığı’nda Turist Sağlığı Merkez Çalışma Grubu kuruldu. 1990 yılında Turist Sağlığı Derneği kuruldu. 10. 11. 1999’da, Sağlık Bakanlığı’nda Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çevre Sağlığı Dairesi altında, Turizm Sağlığı Şubesi hayata geçirildi. Turist Sağlığı Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. E. Didem Evci o dönemde kurucu şube müdürü olarak görev yaptı.
1988 yılında Prof. Dr. Sabahat Tezcan S. ve arkadaşlarının Antalya’da turistlere yönelik yaptığı Antalya’ya Gelen Yabancı Turistlerin Sağlık Sorunları çalışması; Turizm Bakanlığı’nın 1994 yılında başlattığı Turist Sağlığı Araştırması ve 1996-1998 yılları arasında uyguladığı Yabancı Ziyaretçiler Anketi; Sağlık Bakanlığı’nın Turizm Sağlığı ve Sağlık Turizmi Projesi; Prof. Dr. E. Didem Evci Kiraz’ın Prof. Dr. Sebahat Tezcan danışmanlığında gerçekleştirdiği Farklı Turizm Yörelerindeki Bazı Konaklama Tesislerinin Sağlık Açısından Değerlendirilmesi ve Turistlerin Sağlık Sorunları çalışması sağlıklı turizm hareketinin geliştirilmesi için kanıt sunan ilk bilimsel çalışmalardır.
Yararlanılan Kaynaklar
Bushell, A. R. (2010). Healthy Parks, Healthy People, Healthy Tourism: The ASEAN Healthy Tourism Strategy addressing threats from tourism at Ha Long Bay World Heritage site, Vietnam. İçinde; Proceedings of the Inaugural International Healthy Parks Healthy People Congress. Melbourne: 12-36; Evci, E. D. ve Tezcan S. (2005). Sağlık Açısından Değerlendirilmesi ve Turistlerin Sağlık Sorunları. Ankara: 12 (2): 99–109; Tezcan S. ve Yıldırım N. (1990). Türkiye’de Turistik Bölgelerde Sağlık Sorunları ve Çözüm Önerileri. TURSAB Turizm Araştırmaları Dizisi; World Health Organization (2010). International travel and health situation. Switzerland: 1-35.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Evci E.D. (2003). Farklı Turizm Yörelerindeki Bazı Konaklama Tesislerinin Sağlık Açısından Değerlendirilmesi ve Turistlerin Sağlık Sorunları (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; Kiraz E.D.E. ve Deniz P.Ö. (2018). Sağlıklı Turizm Hareketi, Journal Biotechnol and Strategic Health Research, 2 (1): 1-8.