Safranbolu ve çevresinin ekonomik yapısının turizm sektörünün gelişmesine elverişli koşullar yaratıp yaratmayacağı araştırmanın temel hipotezini oluşturmuştur. Toplumsal yönden turizme açılabilme, doğal kaynaklardan turizm amaçlı yararlanma, korumaya yönelik toplumsal davranışların araştırılması gibi konular araştırmanın başlıca hedeflerini oluşturmuştur. Araştırma metodu araştırma ekibi tarafından belgeleme çalışmaları, gözlem ve incelemeler (tarihsel çevre inceleme ve araştırmaları, doğal yapı, nüfus ve yerleşme yapısı incelemeleri, bölgenin ekonomik potansiyelinin saptanması, rekreasyon olanakları ile ilgili gözlem ve incelemeler), toplumsal anket çalışmaları (Toplumsal I. anket, Toplumsal II. anket, Köy anketi, Belediyeler anketi) olarak belirlenmiştir.

Safranbolu’da 3.000’i aşkın tarihi ve kültürel değere sahip halk mimarisi örneği değerli ahşap ev ve çok sayıda cami, medrese, köprü, han, çeşme, vb gibi yapı bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan Safranbolu Evleri ve Korumaya İlişkin Yayınlar (47 adet) konusunda Metin Sözen, Nigan Bayazıt, Yavuz İnce tarafından ayrıntılı bir derleme yapıldı. Karabük-Safranbolu kesimi hakkında kamu ve kuruluşlarınca yapılan araştırmalar üzerine Erol Tümertekin tarafından bir rapor hazırlandı.

Kentin Tarihi ve Anıtsal Yapıları başlıklı bölüm Metin Sözen tarafından hazırlandı. Tarihsel yapı (kentin tarihsel geçmişi, arkeolojik sitler ve antik yollar, kale, han, hamam, vb. yapılar, efsaneler vb.) Paleolitik çağlardan günümüze kadar, Selçuklu, Beylikler, Osmanlılar dönemini, Kurtuluş Savaşı yıllarını, Cumhuriyet dönemini ve bu dönemlerde yapılan tüm yapıları ayrıntılı olarak ele almaktadır. Coğrafya Araştırmaları (topografya, akarsular, göller, su kaynakları, iklim kuşakları ve bölgeleri, bitki örtüsü, jeolojik yapı ve arazi kabiliyeti, arazinin kar tutma kabiliyeti, vb.); Nüfus ve yerleşme yapısı (bölge nüfus dağılımı ve yoğunluğu, kırsal ve kentsel nüfus ve işgücü dağılımı, göçler ve özellikleri, kırsal ve kentsel yerleşmeler, yerleşme büyüklüğü ve büyüme hızları, vb.) Erol Tümertekin tarafından yürütüldü. Ekonomi konusundaki araştırmalar Prof. Dr. Gündüz Özdeş ve Doç. Dr. İsmet Kılıçaslan tarafından yapıldı. Demircilik, bakırcılık, semercilik, tenekecilik, ayakkabıcılık gibi işlenmiş eşya üretimine dönük eylemlerin eski lonca düzenine uygun olarak yapılması, tarım ve 1937 yılında Karabük’te Demir-Çelik sanayinin kuruluşu bu kısımda ele alındı. Safranbolu Tarihi Çevre Dokusunun Koruma Çerçevesinde Rekreasyon ve Turizm Yönünden İncelenmesi Ahmet Cengiz Yıldızcı tarafından yapıldı. Safranbolu ve çevresindeki turistik ve rekreasyonel potansiyeli, doğal kaynaklar, tarihi ve arkeolojik değerler, sosyal değerler (yörenin yaşam özellikleri-töreleri) olarak verilmektedir.

Kültürel Değeri Olan Evler, Sokaklar, Ev İçi Yaşam ve Evlerin Korunması konusu Nigan Bayazıt tarafından incelendi. Safranbolu’da sokaklar topografyaya uygun olarak şekillendirilmiş olup, evlerinin çoğunda kat düzeni, zemin kat, ara kat, üst kat olarak sıralanmaktadır. Odalar, sofalar (çardak), eyvanlar, geçit ve merdivenler genel olarak Osmanlı-Türk evinde görülen ve plan tipini etkileyen elemanlardır. 1938’den önceki dönemde ahşap hımış (yeğdana) tekniği ile yapılan Safranbolu evleri sosyal yaşamın önemli bir parçası olarak yaşamıştır. Geleneksel ev odalarının her birinin bir aileye ayrılmış olması, oda içinde gusülhane denilen yıkanma yerini de birlikte çözüm olarak getirmiştir. Safranbolu tarihsel dokusunu ritmik pencere dizilişleri, evlerin üç cephesinin görünüşü oluşturmaktadır.

Safranbolu’da Turizme ve Korumaya Katılma Konusunda Tutumlar başlıklı bölümde Nigan Bayazıt, halkın gerek turizm, gerekse çevrelerindeki evlerin korunması konusunda bilinçli olup olmadıklarını anlamak amacıyla bir toplumsal anket uyguladı. Hane reisinin işinin türü ve yaklaşık aylık geliri, eğitim durumu arttıkça turizmle ilgili iş yapma konusunda ve misafir ağırlamada etkili olduğu görülmüştür. Halkın koruma konusunda bilinçlendirilmesi restorasyon ve koruma sırasında pencerelerin soğuğa karşı yalıtımlı hâle getirilmesi, ahşap evlerin yalıtımının yapılması ve merkezi ısıtma sisteminin güvenliğinin halka açıklanması önerildi.

Safranbolu’da Konut İçi Yaşam Olanakları Sınırlamaları ve Turizm Yönü Mübeccel B. Kıray tarafından kent düzeyinde toplumsal bir ankete dayanarak incelendi. Zamanla yeni meslekler, yeni hayat kazanma biçimleri, yeni para kazanma hızı ve onun getirdiği yeni hayat biçiminin getirdiği tüketim tarzlarının insan ilişkilerini ve konut içi düzeni etkilemesine değinildi. Safranbolu halkı tarafından Turist kavramı, sadece yabancı ülkelerden gelip gezenler olarak anlaşılmaktadır. Turistlerle temaslarının az olmasına karşın, turistlere karşı hoşgörü kazanmışlardır. Eski evlerin yıkılmasına, Safranbolu’da doğup büyümüş olanlar, göç etmiş olanlardan biraz daha fazla duyarlılık göstermekte olup, korumak için içinde oturmak seçilmiştir. Turizm ile ilgili bir işin devamlı bir iş olacağına dair hiçbir inanç yoktu. O sırada halkın davranışlarına göre Kıray, “Safranbolu gibi turizm tecrübesi olmayan bu kasaba belki de hızla Türkiye ortalamasından daha yüksek bir servis sunmayı başarabilir.” demektedir.

Halk Bilgisi başlığı altında Yavuz İnce ve Uğurol Barlas çevre kültüründe halk mimarlığının yeri, halk mimarlığı (Karabük öncesi ve sonrası, koruma kararları ve sonrası), evlenme geleneği (Cumhuriyet öncesi ve Karabük sonrası), halk hekimliği (halk ilaçlarının bazı örnekleri), halk türküleri ve oyunları, halk giysileri, halk el sanatları, halk mutfağı (yemek türleri, kap-kacaklar), halk edebiyatı örnekleri, halk konuşma dili örnekleri konularını örnekleriyle incelediler. Safranbolu Tarihsel Evlerinin Turizme Yönelik Koruma Olanakları başlığı altıda araştırma ekibi (adına Nigan Bayazıt) görüşleri kısaca özetlenmektedir. Tarihsel değeri olan çevreler, güçlenen toplumsal gelişme ve değişme süreci içerisinde, yaşam sürekliliklerini kaybetmekte, diğer raporlarda belirtildiği gibi bir uyku kenti niteliğini alma yoluna girmiştir. Safranbolu gibi küçük kentlere turizmin hem olumlu hem de olumsuz etkileri olup, bütün bir sezon boyu değişik örf, adet, yaşam biçimi ve değer yargıları ile karşılaşan topluluk ister istemez bunlardan etkilenmektedir. Turizm küçük yerleşmelerde iş olanaklarının genişlemesine ve çeşitlenmesine neden olarak, yerleşmeyi çekim merkezi haline getirmektedir. Turizm topluluğa daha iyi yaşama olanağı kazandırmakta, tarihsel yapılar, doğal güzellikler, sokakları, orman yolları ve benzerlerinin para getiren birer mal haline dönüşmektedir. Topluma faydalı ahlaki değerlerin, örf ve adetlerin istenmeyen şekilde zayıflaması, turizmin zararlı etkileridir. Turisti çekecek verilere sahip olmadan turizm olamaz. Bu verilerden en önemlilerinden biri de tarihsel yerleşmenin korunması ve yaşatılmasıdır. Çevresel değişime ayak uyduramama sorunları, tarihsel, korunacak çevrenin bozulması, kendi haline bırakılarak harap olması ya da yok edilmesi sonuçlarına götürmektedir.