PTT Pul Müzesi

Müze Sanat Müzesi

(Ulus, Ankara, 2013 - )

PTT Pul Müzesi, başkent Ankara’da Ulus-Opera Meydanı Atatürk Bulvarı üzerinde, tarihi Emlak ve Eytam Bankası binası içerisinde yer almaktadır. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın emir ve direktifleriyle 03. 06. 1926 tarihinde, Türk halkının inşaat yatırımlarını desteklemek ve gerekli kredileri sağlayabilmek için kurulan bankanın bu binası, 1933-1934 yıllarında Avusturyalı mimar Clemens Holzmeister tarafından Neo-Klasik üslupta yapıldı. Bodrum üzerine üç katlı inşa edilen binanın birinci ve ikinci katlarının dış yüzeylerinde mermer, giriş merdivenlerinde ise düzgün kesme Ankara taşı kullanıldı. Bu tarihi bina, PTT tarafından restore edilerek 23. 10. 2013 tarihinde “PTT Pul Müzesi”ne dönüştürüldü. Modern müzecilik anlayışı ile tasarlanan binada, geçmişten günümüze Türk-dünya pulları sergilenmekte ve PTT’nin tarihsel gelişim süreci gözler önüne serilmektedir.

Posta gönderilerinde posta ücretinin ödendiğini göstermek amacıyla kullanılan, bir tarafı yapışkanlı, diğer tarafı çoğunlukla resimli ya da yazılı olan kâğıt etiket, dünyada ilk kez 06. 05. 1840 tarihinde Birleşik Krallık’ta kullanılmaya başlandı. Posta reformcusu Rowland Hill tarafından hazırlanan ve Penny Black adı verilen bu ilk posta pulunun üzerinde Kraliçe Victoria’nın resmi bulunmaktadır.

Osmanlı Devleti’nde ilk posta teşkilatı ise “Posta Nezareti” adıyla 23. 10. 1840’ta kuruldu ve bu bağlamda İstanbul Yeni Camii avlusunda Postane-i Amire adı ile ilk postane açıldı. Posta Nezareti, 29. 03. 1855’te kurulan Telgraf Müdürlüğü ile 1871’de, Posta ve Telgraf Nezareti adı altında yer aldı. İlk Türk posta pulu, 1862 yılında Darbhane-i Amire’de taş baskı (Litografi) tekniği ile basıldı. Üzerinde dönemin Padişahı Sultan Abdülaziz’in tuğrasının yer aldığı pula, eski yazı ile Nezaret-i Maliye-i Devlet-i Aliye yazılı kontrol damgası vuruldu. Hazırlanan pul, padişah fermanıyla 1. 01. 1863 tarihinde posta gönderilerinde kullanılmaya başlandı.

PTT’nin kuruluşunun 173. yıldönümü kapsamında, 23. 10. 2013 tarihinde açılışı gerçekleştirilen Ankara PTT Pul Müzesi, geçmişten günümüze kadar özel günlere ait basılmış 4.404 orijinal ve 1.500 parçadan oluşan 189 ülkeye ait dünya pulları koleksiyonuna; 100 parçaya yakın posta ve haberleşme hizmetlerinde kullanılmış tarihi eser niteliğinde objelere, filatelik malzeme olarak isimlendirilen damgalar, zarflar, portföyler ve posta kartlarına ev sahipliği yapmaktadır. Yaklaşık 6.500 metrekare alanı, modern iç mekân tasarımı ile canlı bir kültür merkezine dönüştürülen müze, tarihe tanıklık eden koleksiyonlar sloganıyla ziyaretçilerini karşılamaktadır. Müzede sergilenen koleksiyonların tamamına, kiosklarda bulunan dijital arşivler sayesinde, istenilen noktadan dokunmatik ekranlarla ulaşım sağlanabilmektedir.

Müzenin zemin katında, çocuklara yönelik bir konsept çerçevesinde hazırlanan ve pul koleksiyonerliğini ve mektuplaşmayı eğlenceli oyunlar üzerinden çocuklara kazandırmayı amaçlayan bir Çocuk Kulübü yer almaktadır. Giriş katı, posta ve haberleşme tarihine ayrılmış bulunmaktadır. Bu alanda günümüzde PTT, posta dağıtıcı kostümleri sergi alanı ve Osmanlı dönemine ait canlandırılan posta arabasının yanı sıra üç boyutlu sinema salonu, müze dükkân ve kafeterya yer almaktadır. Müzenin birinci katında, 1863 yılında basılan ilk puldan günümüze kadar uzanan Türk pul koleksiyonları sergilenmekte ve Nostaljik PTT salonu canlandırması da ziyaretçileri geçmişe götürmektedir. Müzenin ikinci katı, Atatürk başta olmak üzere doğa, spor, turizm, taşıt, tarih ve kültür varlıklarımız olmak üzere yedi farklı tematik kavram çerçevesinde hazırlanan pul sergilerinden oluşmaktadır. Özellikle filatelik ürün sergi salonunda bulunan posta kartları, ilk gün zarfları ve damgalarını, dokunmatik ekranlar sayesinde dijital olarak inceleyebilmek mümkündür. Müzenin üçüncü katı ise dünya pulları koleksiyonuna ayrılmış bulunmaktadır. Bu katta Dünya Posta Birliği’ne dâhil olan 189 ülkeye ait pul arşivinden örnekler sergilenmektedir.

Geçmişten günümüze insanların mutluluk ve üzüntülerini, taşıdığı mektuplarla paylaşan PTT, kurmuş olduğu müze ve sergilediği pullarla tarihe tanıklık etmektedir. Anlatım dili, konsepti, sunumu ve modern teknoloji kullanımıyla ön plana çıkan Ankara PTT Pul Müzesi, pazartesi günleri dışında hafta içi 09.00-17.00 saatleri arasında ücretsiz olarak gezilebilmektedir. Müze bünyesi içerisinde “Sesli Rehber Sistemi” bulunmaktadır. Gezi esnasında isteyen ziyaretçilere, içeriği Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanan sesli kulaklık ile rehberlik hizmeti verilmektedir.

Yararlanılan Kaynaklar

Müdürlüğü, P. G. (2007). Geçmişten Günümüze Posta. Ankara: PTT Genel Müdürlüğü; Parlak, F. H. (2013). PTT Mekteb-i Âlisi (1910-1934) ( Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

http://www.pttpulmuzesi.org.tr/, Erişim tarihi: 22.02.2020; https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ankara/gezilecekyer/ptt-pul-muzesi, (Erişim tarihi: 21.02.2020).