-
2020
I. Sultan Mahmut döneminde 1752 yılında Zaralızade Mehmet Paşa tarafından kesme taştan yaptırılmıştır. Tokat Kalesi’nin güneyinde, zamanında şehrin en canlı ticari merkezi olarak bilinen sulu sokağın batısında yer almaktadır. Günümüzde şahsın mülkiyetinde bulunan Paşa Hânın giriş eyvanı ve dış çevre haricinde tamamı haraptır. Hanın girişinde, 37x50 santimetre boyutlarında yedi satır halinde mermer üzerine yazılmış kitâbesi bulunmaktadır. Kitâbeden Hanın, 1166 H. (1752-53 M.) yılında, Sultan l. Mahmud zamanında Zaralızade Mehmet Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.
Binsekizyüz metrekarelik bir alanda bulunan hanın iç avlusunda ağaçlar ve sonradan yaptırılmış olan tek katlı bir ev bulunmaktadır. Bu tarihi hanın orta kapısında kabartma şeklinde yapılmış olan iki yanında tekrarlanan birer hayat ağacı ve ağaca bağlı aslan figürü dikkat çekmektedir. Han, 1930 yılında A. Gabriel’in dikkatinden kaçmaz, giriş eyvanının iki kemerinde ortada bir hayat ağacına zincirle bağlı aslan figürlerinin çizimini yaparak eserinde bahsetmektedir. Durağan görünümlerine rağmen yırtıcı oldukları bilinen bu figürlerinin portale ne amaçla işlendiği bilinmemektedir. Selçuklular, çeşitli el sanatlarında ve taş oymalarında sembolik olarak arslan, kuş, yılan gibi figürleri kullanmışlardır.
Taç kapısı kesme taştandır, kemerin kilit taşında gül bezek motifi yer almaktadır. Hanın taç kapısının sol tarafında duvarın, bir sıra kesme taş, beş sıra tuğla şeklinde almaşık teknikle örüldüğü görülmektedir. Handan bugüne sadece çevresindeki duvarları kaldı. Sivas Valiliği’nin eserlere bakım, onarım ve eklemeler yaptığı tarihi kayıtlarda bulunmaktadır. Hanın doğuya bakan giriş eyvanın sahibi tarafından dükkân haline getirilip, güney tarafına da bir kapı açılarak içerden depo olarak kullanılmasına karşın yapı restorasyonunu beklemektedir.
Referanslar
Gündoğdu, H. (2004). Tokat’tan Bir Kaç Figürlü Kabartma Hakkında, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 13: 65-93; https://www.erbaatv.com/tokatta-265-yillik-han-satiliga-cikarildi/, (Erişim tarihi: 14.08.2020); https://www.tokatgazetesi.com/tarihi-pasa-han-icin-muze-mudurlugunden-gorevlendirme-bekleniyor/, (Erişim tarihi: 14.08.2020).