Ordu Paşaoğlu Konağı ve Etnoğrafya Müzesi

Müze Etnografya Müzesi

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Fevziye EKER (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: İlkgül KAYA (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Ordu Merkez, Selimiye Mahallesi Taşocak Caddesi ile Erkoçak Sokağı’nın kesiştiği noktada yer almaktadır. 1886 yılında Paşaoğlu Hüseyin Efendi tarafından yaptırıldı. Konak bahçesiyle birlikte 625 metrekarelik bir alan üzerine inşa edildi. Konağın taşları Ünye’den, ahşap malzemesi ise Romanya’dan getirildi. XIX. yüzyıl sivil mimarimizin en güzel örneklerinden olan Paşaoğlu Konağı İstanbullu bir usta tarafından yapıldı. Zemin de dahil edilen yapı üç katlıdır. Girişler zemin katta doğudan sağlanmaktayken birinci katta kuzeyde ve batıda bulunan kapılardan sağlanmaktadır. Kuzey cephede bulunan birinci katın giriş kapısı basık kemerli ve çift kanatlıdır. Kapının etrafı bitkisel motifli kalem işi süslemelerle zenginleştirildi. Korint başlıklı iki sütunla desteklenen ve kapının önündeki sahanlığı örten çıkma üzerinde ikinci katın balkonu yer almaktadır. Konağın zemin katı taş döşemeli, birinci ve ikinci kat tabanları ise ahşaptandır. Orta sofalı plan şeması gösteren konağın tavanları da ahşaptan yapılmıştır. Üst kat sofanın ahşaptan olan tavanı kağıt üzerine yağlı boya ile bezenmiştir. Özellikle banyo ve tuvaletinde yer alan ve günümüzde de orjinallerinin korunduğu çini karolar dikkati çelmektedir. Konağın dış cephesinde birinci ve ikinci katı birbirinden ayıran bir silme yer almaktadır. Bina köşelerindeki yarım sütunlar, bitkisel konsollarla süslü pencereler, çatı etrafını süsleyen geometrik ve bitkisel bezemeler ve kuzeydeki kaideli ve başlıklı iki sütunla desteklenmiş balkonu ile zengin bir taş işçiliği sergilemektedir. Bu taş işçiliğini ayrıca merdivenlerde, bahçe duvarında ve çatı kenarlarındaki işlemeli taş korkuluklar ile balkonda görmek mümkündür. Konağın bahçesinde fıskiyeli bir havuz ve orjinal taş ocak bulunmaktadır.

Paşaoğlu Konağı; Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 1982 yılında kamulaştırıldıktan sonra 1983 yılında onarımına başlandı. 1987 yılında onarımı ve teşhir-tanzimi tamamlanan konak Paşaoğlu Konağı ve Etnografya Müzesi olarak hizmete açıldı. Zemin katı idare olarak kullanılmaktadır. Birinci katın girişinde bir vitrini Müzeye farklı yollarla ve Ordu-Kurul Kalesi kazısından gelen az sayıdaki cam, pişmiş toprak, metal vb. maddelerden yapılmış arkeolojik eserler sergilenmektedir. Birinci katın diğer bölümleri ise etnografik eserler seksiyonu olarak düzenlenmiştir. Bu bölümde silahlar, takılar, halılar, kadın ve erkek giysileri vb. eşyalar sergilenmektedir. Ayrıca bu alanda orjinali Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde sergilenen Eskipazar Camii ahşap kapısı yer almaktadır. İkinci katta ise sofa, Paşa nine odası, misafir odası, günlük oda, yatak odası, yüklük, banyo gibi alanlar dönemin eşyaları ile düzenlenerek XIX. yüzyıl konağının özelliklerini yansıtılmaya çalışılmıştır.

yılının verilerine göre müzede çeşitli yollarla gelen 661 arkeolojik eser, 1573 etnoğrafik eser ve 2076 sikke bulunmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2019). Müzeler, Ordu Müzesi, https://muze.gov.tr/muze-detay?SectionId=ORM01&DistId=MRK, (Erişim tarihi: 09.05.2019); Ordu Büyükşehir Belediyesi Ordu Turizm Rehberi, Ordu, 150-155, https://www.ordu.bel.tr/uploads/upload/cc4.pdf, (Erişim tarihi: 09.05.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı Ordu Paşaoğlu Konağı ve Etnoğrafya Müzesi Tanıtım Kitapçığı. (2019). Hierapolis Müzesi, http://geka.gov.tr/uploads/e-katalog/denizli/#page/30, (Erişim tarihi: 16.02.2019); Ordu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Gezi Rehberi, Ordu, 2018, 7,8.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ordu/gezilecekyer/pasaoglu-konagi-etnografya-muzesi, (Erişim tarihi: 08.05.2019).

2 / 2

Ordu’nun kent merkezinde, Selimiye Mahallesi’nde, Taşocak Caddesi ile Erkoçak Sokak’ın keşistiği köşede yer almaktadır. Müze, Paşaoğlu Konağı’nda 18. 11. 1987 tarihinde hizmete açıldı. 
Paşaoğlu Hüseyin Efendi tarafından 1896 yılında yaptırılan konak, geç dönem Osmanlı sivil mimarisinin ince işçilikli örneklerinden biridir. Konağın inşasında kullanılan taşlar Ünye’den, keresteleri Romanya’dan, çinileri Avrupa’dan getirildi Konağın yapımını İstanbullu bir usta üstlenmiştir. Yapının tavanı ahşaptandır. Sofa kısmının tavan köşelerinde Barok kartuşlar içine yerleştirilmiş ve yağlıboya ile yapılmış manzara tasvirleri geç Osmanlı dönemi Anadolu resim sanatı özelliklerini sergilemektedir. Üç katlı konak Kültür ve Turizm Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 1982 yılında kamulaştırıldı. Ardından, 1983 tarihinden itibaren yapının onarımına başlandı; 1987 yılında ise bina müze olarak kullanıma açıldı. Müze binasının zemin katı günümüzde idare; birinci ve ikinci katı ise müze olarak kullanılmaktadır.
Etnografya Müzesi’nin koleksiyonunda Bronz Çağı’ndan Osmanlı dönemine uzanan geniş bir tarih aralığında ahşap, cam, maden, pişmik toprak, çini, porselen ve dokuma eserler bulunmaktadır. Müzede arkeolojik ve etnografik olmak üzere toplam 5.000 civarı eser yer alır. Eserler arasında 1.884 sikke, 31 mühür baskı ve 21 el yazması bulunmaktadır. Teşhirde 625 etnografik, 76 arkeolojik eser ve sekiz sikke sergilenmektedir. 
Müzenin birinci katında arkeoloji ve etnografya seksiyonu yer alırken; ikinci katta tamamen etnografik eserler bulunmaktadır. Arkeolojik objeler arasında yer alan Bronz Çağına ait idol, Tunç Çağına ait hayvan figürinleri, İstanbul’da Kadıköy’de ele geçen Arkaik döneme ait büst heykel, Ordu Kurul Kalesi kurtarma kazılarında bulunan bronz Hermes Heykelciği, sikkeler, Roma dönemine ait cam şişeler, pişmiş toprak kap, hokka ve kandiller önemli bir grubu teşkil etmektedir. Hellenistik döneme ait Hermes heykelciği Doğu Karadeniz Bölgesi’nin ilk uzun süreli arkeolojik kazı projesi olan Kurul Kalesi kurtarma kazısında 2013 yılında ele geçti. Bronzdan bir kaide üzerinde çıplak olarak tasvir edilmiş Hermes figürünün sol bacağı içe doğru büküktür. Figürün başında miğfer, sırt kısmında sadak bulunur. Heykelciğin sol kolu dirsekten kıvrık olarak tasvir edilir ve muhtemelen elinde yay tutmaktadır. Yüz hatları belli olmayan figürün el kısmı tahrip durumdadır. 
Müzenin birinci katta yer alan etnografya seksiyonunda barutluk, tabanca ve silahlar, tepelik, kolye, bilezik, kemer gibi takılar, kıyafetler, hamam takunyaları, yemeni, peşkir, para-saat kesesi, el işlemesi örtülerden oluşan dokumalar, sürmelik, şamdan, sigara tabakası, pipo, köstekli saat gibi günlük kullanım eşyaları ve mutfak gereçleri sergilenmektedir. Sofa, paşa nine odası, günlük oda, misafir odası, yatak odası, yüklük gibi düzenlemelerle XIX. yüzyıl geleneksel Türk konağının özelliklerini yansıtan ikinci katta mobilya, masa-sandalye takımları, gardrop, yatak ve sehpalardan oluşan ahşap eserler, yer kilimleri, sedir kilimleri, seccade, el işi örtü ve dokumalar, kahve değirmeni, cezve, havan, sefer tası, kase, tabak, semaver gibi madenî mutfak eşyaları, dikiş makinesi, mangal, kömürlü ütü, gramofon, radyo, duvar saati, telefon, el sobası gibi günlük kullanıma yönelik eşyalar yer almaktadır. 19. 09. 1924 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün Ordu ziyareti sırasında dinlendiği kanepe, müzenin ikinci kattaki sofa bölümü teşhirinde sergilenmektedir. Konağın banyo kısmı da müze için teşhire uygun olarak düzenlenmiş durumdadır. Banyoda çini yer ve duvar kaplamaları dikkat çeker.
Paşaoğlu Konağı Etnografya Müzesi hem arkeolojik hem de etnografik eserlerin bir arada görülebileceği bir müze olması açısından önemlidir. Müze binası, tarihi değeri bakımından ve geleneksel Türk konut mimarisini yansıtması açısından da önem arz eder.

Yararlanılan Kaynaklar

Ordu Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü. (2010). Ordu Taşınmaz Varlıkları Envanteri. Ordu: Olay Matbaası.