Tokat’ın Niksar ilçe merkezinde, Yusufşah Mahallesi’nde Şehit Pilot Kadir İreç Sokak’ta bulunmaktadır. Günümüzde Prof. Dr. Metin Sözen Kültür Merkezi olarak kullanılan yapı belediye binası olarak faaliyet gösteren Eski Hükümet Konağı’nın yanındadır. H.890/M.1485 tarihli vakfiyesinden Sinan Bey’in asıl adının Sinânü’d-devle ve’d-din Yusuf Bey bin Abdullah olduğu anlaşılmaktadır. XV. yüzyılda yaşamış olan Sinan Bey, Niksar Kazası’na ve kaza merkezine bağlı köylerden biri olan Başçiftlik Köyü’ne önemli vakıf eserler tahsis etmiştir. Bu eserlerden biri olan yapı ile ilgili ilk kayıtlar 1514 tarihli Mufassal Tapu Tahrir Defterinde Sinan Bey Muallimhanesi adı ile yer almaktadır. 1121 numaralı H.1115/M.1703 tarihli Hurufat defterinde Sinan Bey Muallimhanesi’nin, Sinan Bey Mescidi yakınlarında bulunduğu kaydedilmiştir. Muallimhane ile ilgili kayıtlar XIX. yüzyıla kadar devam etmiş, XIX. yüzyılda yapı adı, Taş Mektep olarak kaydedilmiştir.

Taş Mektep, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Eğimli bir arazi üzerinde yer alan yapının kuzey cephesi sağır tutulmuş olup sur duvarına yaslanmıştır. Doğu cephede üst sırada yuvarlak kemerli iki pencere, saçak kısmının hemen altında da yağmur sularını aktarmaya yarayan taş malzemeden çörteni bulunmaktadır. Batı cephesinde alt sırada iki, üst sırada iki olmak üzere dört penceresi bulunmaktadır. Alt sırada yer alan pencereler dikdörtgen taş söveli olup, üzerinde tuğladan sivri kemer oluşturulmuş alınlık kısmı yer almaktadır. Üst sıra pencereleri dikdörtgen formlu olup tuğla malzemeden yuvarlak kemer ile sonlandırılmıştır. Güney cephe yapının en hareketli cephesidir. Sivri kemerli dört sütun ile taşınan revaklı bölüm çapraz tonoz örtülüdür. Revaklı bölümün doğu kısmı kapatılmış olup bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Kot farkından dolayı bir basamaklı merdiven ile çıkılan revaklı kısım, sokaktan sütunlar arasına yerleştirilen taş korkuluk ile ayrılmıştır. Mektebe, tek kanatlı basık kemerli kapıdan girilmektedir. Kapı üzerinde yer alan yatay dikdörtgen kitabe kısmı boş bırakılmıştır. Kapının iki yanında simetrik olarak yerleştirilmiş dikdörtgen pencereler yer almaktadır. Lokmalı demir parmaklıklı pencerelerin üzerinde bulunan alınlık kısmı sivri kemer ile oluşturulmuştur. İki mekândan oluşan mektebin üzeri çapraz tonoz ile örtülüdür. Yapıda herhangi bir süsleme bulunmamaktadır.

Yapının kuzey, doğu ve batı duvarları moloz taş malzemeden, güney cephe duvarları kesme taş malzemeden inşa edilmiştir. Pencere sövelerinde düzgün kesme taş ve tuğla malzeme kullanılmıştır.

Onarım ile ilgili olarak, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan H.1321/M.1905 tarihli Muhasebe defterlerinden yapının oda duvarlarının kireç ile boyandığı, üst örtünün ise toprak ile kaplandığı anlaşılmaktadır. Gerekli tamir masrafları için Sinan Bey vakfından 343 kuruş aktarılmıştır. 1912 tarihli Muhasebe defterinde ise mektebin tamiri için 200 kuruş aktarılmıştır.

Niksar Kalesi’ne çıkarken, günümüzde belediyenin kültür müdürlüğü olarak kullanılan Taş Mektebi görülebilir ve kültür müdürlüğü personelinden Niksar’daki eserler hakkında bilgi alınabilir.