16.04.2003 tarihinde ve 4848 sayılı yasa gereğince Kültür Bakanlığı ve Turizm Bakanlığı’nın birleşmesi sonucu kuruldu. Müdürlük, kendisine bağlı müze müdürlüğü, il halk kütüphanesi, ilçe halk kütüphaneleri ile birlikte hizmet vermektedir. Müdürlüğün kültür envanterleri arasında halı-kilim dokumacılığı, Oniks-taş işlemeciliği, çömlekçilik, bez bebekler, bağ bozumu, şarap üretimi, testi kebabı, kaya mimarisi ve mağara otelciliği yer almaktadır. Müdürlük, il genelinde yapılan turizm aktiviteleri, arasında kültür turizmi, inanç turizmi, kongre turizmi, etkinlik turizmi, kamp ve karavan turizmi, sıcak hava balonu gezileri, bisiklet, ATV ve at turları ve vadi yürüyüşlerine yer vermektedir.

İl Müdürlüğü’ne bağlı müze ve örenyerleri; Nevşehir Müzesi, Göreme Açık Hava Müzesi, El Nazar Kilisesi, Paşabağları ve Zelve Örenyeri, Çavuşin Kilisesi, Özkonak Yeraltı Şehri, Açık Saray Harabeleri, Aziz Jean Kilisesi, Derinkuyu Yeraltı Şehri, Kaymaklı Yeraltı Şehri, Mazı Yeraltı Şehri, Tatlarin Yeraltı Şehri ve Kilisesi’dir. İl Müdürlüğü’nün öne çıkan faaliyetleri arasında restorasyon çalışmaları, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği Kapadokya Bölge Temsil Kurulu ile birlikte kaçak acenta tespiti ve acenta denetimi, Nevşehir Rehberler Odası ile birlikte kaçak turist rehberi denetimi ve proje faaliyetleri yer almaktadır. Müdürlüğün bu doğrultudaki yetki ve sorumlulukları “Nevşehir’in kültürel değerlerini yaşatmak, geliştirmek, yaymak, tanıtmak, değerlendirmek ve benimsetmek, tarihi ve kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek, Nevşehir ilinin turizme elverişli bütün imkanlarını il ekonomisine ve Türkiye ekonomisine olumlu katkı sağlayacak şekilde değerlendirmek, turizmin geliştirilmesi, pazarlanması, teşvik ve desteklenmesi için gerekli önlemleri almak, kültür ve turizm konularıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarını yönlendirmek ve bu kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile iletişimi geliştirmek ve işbirliği yaparak gerekli çalışmaları teşvik etmektir. Ayrıca kanunlarla verilen diğer görevleri yapmaktır.”