Nasuh Paşa Külliyesi

Doğal ve Kültürel Miras Külliye

XVIII. ve XIX. yüzyıl batılılaşma döneminin külliyelerinden biri olan Nasuh Paşa Külliyesi medreseye bağlı bir kuruluş olarak Nasuh Paşa tarafından 1120 yılında (Miladi 1708); medrese, han, dershane-mescit ve hamam olarak kullanılmak üzere inşa ettirilmiştir. Aydın sancağının Güzelhisar Kasabası’nda bulunan bu külliyeye ismini veren Nasuh Paşa, Osman Paşa’nın oğlu olması nedeniyle halk arasında Osmanoğlu olarak anılmış bir şahsiyettir. Nasuh Paşa’nın yaşamına bakıldığında Karaman Beylerbeyliği, Aydın muhassıllığı ve Şam valiliği görevlerinde bulunduğu ancak eşkıyalığa hevesli davranarak; halka uyguladığı baskılar, zulümler ve devlet görevlilerine karşı yaptığı aykırılıklar nedeniyle Devlet-i Aliye’nin dikkatini çekmiş, kendi beyliğini kuracağından şüphelenilerek idam edilmiştir.

Dört yapıdan oluşan Nasuh Paşa Külliyesi’nin medresesi son müderrisinden dolayı Osman Ağa olarak da anılmaktadır. Bu medrese bütün bir yapı olarak inşa edilmiş ancak sonrasında gerçekleştirilen yol açma çalışmaları nedeniyle güney-doğu köşe ve doğu cepheleri ortadan kaldırılmıştır. Geçirdiği yangın nedeniyle oldukça harap halde kalan yapı, inşasında taş ve tuğla kullanılarak 2008 yılında restore edildi. Ortasından geçen yol kaldırıldı ve medresenin avlusunda döneminin sekizgen şekilli bir havuz şadırvanının bulunduğu düşünülen yere mermerden bir çeşme yapılmıştır. Restorasyon çalışmaları ile medresede 17 öğrenci odası ve derslik ile mescit amaçlı kullanılmış olan bir adet büyük oda günümüze ulaşmıştır. Külliyede yer alan diğer bir yapı ise Nasuh Paşa Mescidi'dir. Kare planlı olarak inşa edilen bu mescit, medreseyi kesen yolun solunda ve Nasuh Paşa Hanı’nın kuzeybatısında yer almaktadır. Yapımında taş, tuğla ve mermer kullanılan mescit, yerdeki eğimden dolayı yüksek bir platformun üzerinde durmaktadır. Külliyede medresenin hemen bitişiğinde yer alan Paşa hamamı ise Osmanlı hamamlarından farklı bir sıcaklık planına sahip olup, tek kubbeli kirpi saçaklı olarak Selçuklu mimarisiyle tuğla ve taş kullanılarak yapılmıştır. Hamam; tuvalet, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık alanlarından meydana gelmektedir. Paşa Hamamı geçirdiği restorasyon ile aktif olarak hizmet vermeye devam etmektedir. Külliyenin dördüncü yapısı olan Nasuh Paşa Hanı diğer adıyla Zincirli Han, 1699-1707 yılları arasında taş ve tuğla malzeme kullanılarak yapılmış Osmanlı hanlarından biridir. 28x23 metre boyutlarındaki dikdörtgen bir avlunun içerisinde iki katlı ana blok ile avlunun güneydoğu köşesinden geçilen üç dükkanlı küçük bir avludan oluşmaktadır. Ana bloğun ilk katında 18 oda, ikinci katında ise 27 oda bulunmaktadır. Yangın sebebiyle harabe haline gelen bu han, 2008 yılında restorasyona alınarak 2016 yılında amacına uygun bir biçimde Aydın Büyükşehir Belediyesi tarafından konaklama amacı ile hizmete sunulmuştur.

Referanslar

Akalın, Ş. (1955). Nasuh Paşa’nın Hayatına ve Servetine Dair, Tarih Dergisi, 8 (11-12): 201-208; Aydın Valiliği (2012). Aydın İl Tarihi. Ankara: Özyurt Matbaası; Cantay, G. (2002). Osmanlı Külliyelerinin Kuruluşu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları; Madran, E. (2006). Aydın Nasuh Paşa Külliyesi, Vakıflar Dergisi, 9: 183-189; Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Türk Diyanet Vakfı. (2006) İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nasuh-pasa-kulliyesi, (Erişim tarihi: 08.11.2019).